فیروزه

نخستین‌بار، پنج هفته پیش در کوریدا بود که یک گاو نر سیاه به نام میورا به کوینیتوی کوچک حمله برد و او را مغلوب کرد.

یکشنبه بعد و بعدی هم همین‌طور بود. من در همه مسابقات گاوها شرکت می‌کنم. من پایین در ردیف اول نشسته بودم تا عکس بگیرم. صندلی کنارم را او از پیش رزرو کرده بود. او مردی بود کوتاه‌قد با کلاهی گرد و کوچک و جامه سیاه روحانیون انگلیسی، رنگ‌پریده، بدون ریش و با عینکی قاب‌طلایی روی بینی‌اش. یک خصوصیت دیگر هم داشت؛ این‌که چشمانش فاقد مژه بود. توجه من بی‌درنگ به او جلب شد. زمانی که نخستین گاو، با شاخ‌هایش به اسب پیر و فرسوده حمله کرد و پیکادور عظیم‌الجثه به سختی به زمین افتاد یا زمانی که اسب پیر و فرسوده به زور و زحمت از زمین بلند شد، با بدن پاره‌پاره راه افتاد و پاهایش داخل امعاء و احشاء خونینی شد که از مدتی پیش از بدنش آویزان بود و روی ماسه‌ها کشیده می‌شد؛ در تمامی این موارد در کنار خود صدای آه سبکی را می‌شنیدم، آهی از سر رضایت.

سراسر بعد از ظهر را کنار هم نشسته بودیم، بدون این‌که کلامی بر زبان بیاوریم. بازی زیبای گاوباز چندان برایش جالب نبود. اما وقتی اسپادا نیزه خود را در پشت گاو فرو کرد و نیزه بالای شاخ‌های پر قدرت گاو مانند صلیبی برافراشته شد، او با دستش دیواره جلوی میدان نمایش را گرفت و روی آن خم شد. موضوع اصلی برای او گاروچا بود. هنگامی که خون درخشان به پهنای یک بازو و از سینه اسب پیر بیرون جهید، یا زمانی که دست‌یار گاوباز با خنجری کوتاه ضربه خلاص را بر پیشانی حیوان‌های زخمی در حال مرگ وارد می‌آورد، زمانی که گاو نر خشمگین، لاشه اسب را درون میدان از هم می‌درید و با شاخ‌هایش درون بدن او را می‌کاوید، این مرد دست‌هایش را به هم می‌مالید.

یک بار از او پرسیدم: «ظاهرا شما یک یاز دوست‌داران پر و پا قرص مبارزه گاوها هستید. یکی از مشتریان دائمی گاوبازی، این‌طور نیست؟»

سرش را به نشانه موافقت تکان داد، اما کلمه‌ای بر زبان نیاورد. نمی‌خواست کسی مزاحم تماشا کردنش بشود.

گرانادا (غرناطه)[۱] چندان بزرگ نیست. به این ترتیب، به‌زودی از نام آن مرد مطلع شدم. او یکی از روحانیون این مستعمره کوچک انگلستان بود. همشهری‌هایش همیشه او را «پاپ» می‌نامیدند. در ظاهر آدمی نبود که سرش شلوغ باشد و کسی با او رفت و آمد نداشت.

یک روز چهارشنبه به دیدن جنگ خروس‌ها رفتم. محل برگزاری این جنگ، آمفی تئاتر کوچک و دایره‌شکلی بود با نیمکت‌هایی در سطوح پله پله، در وسط میدانِ مسابقه و درست زیر نوری که از بالا می‌تابید. بوی اراذل و اوباش می‌آمد. صدای فریاد بلند بود و عده‌ای استفراغ می‌کردند. رفتن به چنین جایی عزم و اراده‌ای قوی می‌خواست. دو خروس را به میانه میدان آوردند. آن‌ها شبیه مرغ بودند، زیرا تاج و پرهای دم‌شان را چیده بودند. آن‌ها را از درون قفس‌ها در می‌آوردند و وزن می‌کردند. خروس‌ها بدون این‌که به چیزی فکر کنند، به جان هم می‌افتادند. پرهای آن‌ها در اطراف پخش می‌شد. آن‌ها مرتب روی هم می‌پریدند و با نوک‌های‌شان بدون این‌که صدایی از آن‌ها درآید، گوشت تن هم را می‌دریدند. فقط توده حیوانی مردم اطراف میدان بود که هیاهو می‌کرد، جیغ می‌کشید، شرط می‌بست و سر و صدا می‌کرد. «آخ، زرده چشم سفیده رو درآورد. از زمین برش‌دار و بخورش. «سرها و گردن‌های خروس‌ها که از مدتی پیش سوراخ‌سوراخ شده بود، مانند مارهای قرمزی روی بدن‌های‌شان تکان‌تکان می‌خورد. آن‌ها یک لحظه از هم غافل نمی‌شدند، پرهای آن‌ها کم‌کم به رنگ ارغوانی در می‌آمد. دیگر به سختی می‌شد شکل و شمایل آن‌ها را تشخیص داد. این دو پرنده مانند دو لخته خون به همدیگر درمی‌آویختند. اکنون خروس زرد هر دو چشم خود را از دست داده است و کورکورانه فضای اطرافش را نوک می‌زند و هر ثانیه هم نوک تیز آن دیگری در بدنش فرو می‌رود. سرانجام به زمین می‌افتد، بدون این‌که مقاومتی کند و بدون فریادی از درد، به دشمنش اجازه می‌دهد، کارش را تمام کند. جریان آن‌قدرها هم سریع به پایان نمی‌رسد. پنج شش دقیقه‌ی دیگر، خروس سفید نیز بر اثر صدها ضربه نوک‌خوردگی رو به مرگ می‌شود.

بعد، همه مثل من در اطراف میدان می‌نشینند و به ضربات ضعیف فاتح می‌خندند، او را صدا می‌کنند و هر نوک زدن جدیدی را می‌شمارند. شرط بندی‌ها بالا می‌گیرد.

سرانجام سی دقیقه زمان مقرر می‌گذرد و جنگ خاتمه می‌یابد. مردکی بلند می‌شود، او صاحب خروس فاتح است و در حالی که لبخند تمسخرآمیزی بر لب دارد، با باطومش حیوان رقیب را تا حد مرگ می‌زند. این امتیازی برای اوست. خروس‌ها را برمی‌دارند، زیر تلمبه آب می‌شویند و زخم‌ها را می‌شمارند. شرط بندی‌ها بالا می‌گیرد.

در این هنگامی دستی روی شانه‌ام قرار می‌گیرد.

پاپ می‌پرسد: «چطورید؟» چشمان آب‌چکان و بی‌مژه‌اش زیر شیشه‌های پهن عینک به رضایت لبخند می‌زنند. ادامه می‌دهد: «خوش‌تون اومد، مگه نه؟»

برای یک لحظه نفهمیدم که آیا جدی می‌گوید یا شوخی می‌کند. پرسش او به نظرم چنان توهین‌آمیز آمد که بدون این‌که پاسخی بدهم، به او خیره ماندم.

اما او سکوت من را بد تعبیر کرد. متقاعد شده بود که سکوتم از سر رضایت است. آرام و کاملا آهسته گفتم: «بله، واقعا هم که لذت‌بخش است!!»

به همدیگر فشرده می‌شدیم، خروس‌های جدیدی را به میدان می‌آوردند.

آن شب نزد کنسول انگلستان به صرف چای دعوت شده بودم. سر وقت رسیدم و نخستین میهمان بودم. به او و مادر سال‌خورده‌اش سلام کردم. کنسول گفت: «خوشحالم که کمی زودتر رسیدید. می‌خواستم چند کلمه با شما صحبت کنم.»

لبخندزنان گفتم: «کاملا در خدمت‌تان حاضرم.»

کنسول برایم یک صندلی گردان جلو کشید و سپس با جدیت عجیب و غریبی گفت: «من نمی‌خواهم برای شما دستورالعمل صادر کنم، آقای عزیز. اما اگر بخواهید باز هم در این‌جا بمانید و در ملاءعام و نه فقط در مستمره انگلستان، رفت و آمد داشته باشید، مایلم توصیه دوستانه‌ای به شما بکنم.»

هیجان زده بودم که ببینم چه می‌خواهد بگوید. پرسیدم: «توصیه‌تان چیست؟»

در ادامه سخنش گفت: «شما را بارها با کشیش‌مان دیده‌اند…»

سخنش را قطع کردم و گفتم: «ببخشید، من او را بسیار کم می‌شناسم. او امروز بعد از ظهر برای اولین بار چند کلمه با من رد و بدل کرد.»

کنسول گفت: «چه بهتر! می‌خواهم به‌تان توصیه کنم، از رفت و آمد با او دست کم در ملاءعام، تا آن‌جا که برای‌تان امکان دارد، خوددداری فرمایید.»

گفتم: «از شما متشکرم آقای کنسول. آیا بی‌ادبی خواهد بود، اگر دلیل آن را بپرسم؟»

او پاسخ داد: «بی‌هیچ تردیدی یک توضیح به شما بدهکار هستم، هرچند که نمی‌دانم آیا این توضیح شما را قانع خواهد کرد یا خیر. پاپ… می‌دانید او را به این نام صدا می‌زنند؟»

سرم را به نشانه تأیید تکان دادم.

ادامه داد: «بسیار خب، حضور پاپ در جامعه از مدتی پیش ممنوع اعلام شده است. او مرتب به دیدن جنگ گاوها می‌رود _ پیش از این هم همین‌طور بود _ او حتی یکی از جنگ‌های خروس‌ها را هم از دست نمی‌دهد، خلاصه این‌که او هواهای نفسانی دارد که وجود او را عملا در کنار اروپاییان ناممکن می‌سازد.»

گفتم: «اما آقای کنسول، اگر به این دلیل تا این اندازه متهم می‌شود، پس برای چه اجازه می‌دهید، بر سر این منصب که بی‌شک مقدس نیز هست، باقی بماند؟»

خانم مسن گفت: «دست آخر او یک روحانی است.»

کنسول تأیید کرد: «و علاوه بر آن، از بیست سال پیش که در این قریه بوده، حتی کوچک‌ترین دلیلی برای شکایت از خود فراهم نکرده است و دست آخر این‌که روحانیون در جامعه کوچک ما در تمام سطح قاره، پایین‌ترین حقوق را دریافت می‌کنند. ما هم به همین سادگی، دلیلی برای برکناری او پیدا نکرده‌ایم.»

رویم را به سمت مادر کنسول برگرداندم و در حالی که می‌کوشیدم لبخند کمابیش کینه جویانه‌ام را پنهان کنم، گفتم: «و آن وقت شما از موعظه‌های او احساس رضایت هم می‌کنید؟»

خانم سال‌خورده قامتش را روی مبل صاف کرد و با لحنی کاملا قاطعانه گفت: «من هرگز به او اجازه نخواهم داد، حتی یک کلمه در کلیسا صحبت کند. او هر یکشنبه متنی از کتاب مواعظ دین هارلی را می‌خواند.»

پاسخ او ذهنم را کمی مغشوش کرده بود. سکوت کردم.

کنسول بار دیگر سخنانش را آغاز کرد: «از این‌ها گذشته بی‌عدالتی خواهد بود اگر از یکی از خصلت‌های خوب پاپ حرفی نزنیم. او ثروت نه‌چندان شایان توجهی دارد که بهره آن را منحصرا صرف مقاصد نیکوکارانه می‌کند و این در حالی‌ست که خود او، صرف‌نظر از هوا و هوس‌های ناخوشایندش، بی‌نهایت متواضعانه و حتی محتاطانه زندگی می‌کند.»

مادرش سخن او را قطع کرد و گفت: «چه عمل خیری! او از چه کسی حمایت می‌کند؟ قوم و خویش‌های تورئادورها و خانواده‌ی آن‌ها یا شاید قربانیان یک مراسم سالسا[۲]؟»

کنسول گفت: «منظور مادر مراسم سس گوجه فرنگی است.»

تکرارکردم: «مراسم سس گوجه فرنگی؟ پاپ از قربانیان مراسم سس گوجه فرنگی حمایت می‌کند؟»

کنسول خنده کوتاهی کرد. سپس با جدیت هر چه تمام‌تر گفت: «هیچ وقت تعریف چنین مراسمی را نشنیده‌اید؟ موضوع یک سنت بسیار کهنه و ترسناک در اندونزی است که با وجود همه‌ی مجازات‌هایی که کلیسا و قضات اعمال کرده‌اند، متأسفانه هنوز پابرجاست. شواهدی در دست است که نشان می‌دهد، از زمانی که من کنسول هستم، این مراسم دوبار در گرانادا برپا شده است. جزئیات دقیق‌تری از این ماجراها در دست نیست زیرا دست‌اندکاران این قضیه، با وجود هشدارهایی که در زندان‌های اسپانیا همراه با ضربات شلاق متداول است، حاضرند زبان‌شان را ببرند، اما کلمه‌ای به زبان نیاورند. اگر به این راز هراسناک علاقه‌مندید، از پاپ بخواهید برای‌تان در مورد آن تعریف کند؛ زیرا هرچند نمی‌توان ثابت کرد، اما او یکی از طرف‌داران این عمل انزجارآمیز و هراسناک شمرده می‌شود و همین، دلیل اصلی برای آن است که همه از سر راه او کنار می‌روند.»

چند میهمان وارد شدند و گفتگوی ما نیمه‌کاره ماند.

یکشنبه هفته بعد در مسابقه گاوها چند عکس را از نبرد قبلی گاوها که بسیار خوب از آب در آمده بود، برای پاپ بردم. می‌خواستم آن‌ها را به او هدیه کنم، اما او حتی نیم‌نگاهی هم به آن‌ها نینداخت. گفت: «ببخشید، اما این‌ها اصلا برایم جالب نیستند.»

قیافه متعجبی به خود گرفتم.

کوتاه آمد و گفت: «اوه، نمی‌خواستم ناراحت‌تان کنم. ببینید، فقط رنگ قرمز، رنگ قرمز خون است که من دوست دارم.»

لحن کلام این مرتاض رنگ‌پریده، زمانی که می‌گفت: «رنگ قرمز خون» تا حدودی شاعرانه بود.

آن روز ما وارد بحثی شدیم و در میانه بحث من کاملا ناگهانی از او پرسیدم: «خیلی دلم می‌خواهد مراسم سالسا را ببینم. نمی‌خواهید یک بار مرا با خودتان ببرید؟»

در حالی که لب‌های بی‌رنگ ترک دارش می‌لرزیدند، سکوت کرد.

سپس پرسید: «سالسا؟ می‌دانید آن چیست؟»

به دروغ گفتم: «مسلم است که می‌دانم.»

بار دیگر به من خیره شد، سپس نگاهش روی زخم‌های کهنه روی گونه و پیشانی من افتاد. انگار که این نشانه جاری شدن خون در کودکی، یک جواز عبور مخفیانه بود؛ به نرمی روی آن‌ها انگشت کشید و با لحنی آرام گفت: «شما را با خودم خواهم برد.»

چند هفته بعد یک شب حدود ساعت نُه درِ آپارتمانم به صدا در آمد و پیش از آن‌که بتوانم بگویم «داخل شوید»، پاپ داخل شد. او گفت: «آمده‌ام شما را با خودم ببرم.»

پرسیدم: «کجا؟»

با تأکید گفت: «خودتان می‌دانید. حاضرید؟»

بلند شدم و گفتم: «الساعه. می‌توانم سیگاری به شما تعارف کنم؟»

_ متشکرم، من سیگار نمی‌کشم.

_ یک گیلاس شراب چه؟

_ متشکرم، مشروب هم بسیار به ندرت می‌نوشم. عجله کنید.

کلاهم را برداشتم و پل‌ها را با او پایین رفتم و پا به آستانه شبی مهتابی گذاشتیم. در سکوت از خیابان‌ها گذشتیم، در طول رود خنیل و زیر درختان پیرهوس با شکوفه‌های سرخ پیش می‌رفتیم.

به سمت چپ پیچیدیم، از کوه سیاه بالا رفتیم و به مزارع شهدا قدم گذاشتیم. پیش روی‌مان قله‌های برفی سلسله جبال در نور نقره‌ای ماه می‌درخشیدند و در اطراف‌مان از درون غارهای زیرزمینی نورهای روشنی از آتش به چشم می‌خورد. در این غارها کولی‌ها و مردمی دیگر سکنی گزیده بودند. دره عمیق آلهامبرا را که تقریبا سراسر آن با نارون‌های سبز پوشیده شده بود، دور زدیم، از جلوی برج‌های عظیم ناساردین و از میان راهی مشجر با درختان سرو گذشتیم. به سمت خنرالیفه و سپس به سمت کوهی که آخرین شاهزاده‌ی زرین‌موی دژهای بوآبدیل از آن‌جا آه سوزانش را نثار گرانادای از دست رفته کرده بود، بالا رفتیم.

به همراه عجیب و غریبم نگاه کردم. نگاه او که متوجه درونش بود، هیچ یک از این شکوه‌های شبانه را نمی‌دید. نور ماه چنان روی آن لب‌های بی‌خون و باریک، روی آن گونه‌های فروافتاده و حفره‌های عمیق روی شقیقه‌هایش بازی می‌کرد که این احساس به من دست داد که از روز ازل این کشیش مخوف را می‌شناسم. ناگهان علت این احساس را به طور غیرمستقیم دریافتم. بله، این همان چهره‌ای بود که زورباران[۳] به تابلوی راهب در حال خلسه خود داده بود.

اکنون راه ما از میان گیاهان باغچه‌ای برگ پهن که ساقه‌های چوبی پرشکوفه‌شان به بلندی سه برابر قد انسان در هوا افراشته شده بود، می‌گذشت. صدای خروش رود دارو را که آب آن در پشت کوه‌ها روی صخره‌ها می‌جهید، می‌شنیدم.

سه مرد با بارانی‌های ژنده قهوه‌ای به طرف‌مان می‌آمدند. آنان از دور به همراه من سلام کردند. پاپ گفت: «پُست‌های نگهبانی. همین‌جا بایستید، می‌خواهم با آنان صحبت کنم.»

به سمت مردها که به نظر می‌رسید در انتظار او بوده‌اند، رفت. نمی‌توانستم بفهمم در چه مورد حرف می‌زنند. اما ظاهرا صحبت بر سر شخص من بود. یکی از مردها که ادا و اطوارهای پرجوش و حرارتی داشت، با سوءظن به من نگاه می‌کرد، دست‌هایش را در هوا به اطراف تکان می‌داد و مرتب می‌گفت: «اما، آقای من…» اما پاپ او را آرام کرد و سرانجام با اشاره دست، مرا به سمت خود خواند.

او با گفتن Sea usted bienvenido Caballero[4] از من استقبال کرد و کلاهش را برداشت. دو دیده‌بان دیگر بر سر پُست‌های‌شان ماندند و نفر سوم ما را همراهی کرد.

پاپ گفت: «او سردسته یا به اصطلاح، رئیس این ماجراست.»

پس از صد قدم به غاری درون تپه‌ای رسیدیم که به هیچ وجه با صدها تپه دیگر گرانادا کوچک‌ترین تفاوتی نداشت. جلوی دهانه‌ی ورودی غار طبق معمول تکه کوچکی از زمین را صاف و با حصاری متراکم از کاکتوس محصور کرده بودند. در آن‌جا بیست نفر دور هم جمع شده بودند، اما کولی‌ای میان آن‌ها دیده نمی‌شد. گوشه‌ای آتش کوچکی میان دو سنگ روشن و روی آن قابلمه‌ای آویزان بود.

پاپ جیبش را گشت و چند دورو[۵] را یکی پس از دیگری بیرون آورد و به مرد همراه‌مان داد.

او گفت: «این‌ها به هیچ وجه به کسی اطمینان ندارند. آن‌ها فقط نقره قبول می‌کنند.»

مرد اندلسی کنار آتش چمباتمه زد و تک‌تک سکه‌ها را آزمایش کرد. او آن‌ها را روی یک سنگ پرتاب می‌کرد و با دندانش آن‌ها را گاز می‌گرفت. سپس به شمردن آن‌ها مشغول شد. صد پزوتا بود. پرسیدم: «من هم باید به او پولی بدهم؟»

پاپ گفت: «نه، بهتر است شرط‌بندی کنید. با این کار، اطمینان خاطر فراوانی به شما پیدا خواهند کرد.»

منظورش را نفهمیدم.

پرسیدم: «اطمینان خاطر فراوان؟ چطور؟»

پاپ لبخندی زد و گفت: «اوه، به این ترتیب شما خود را پست‌تر و حتی بیشتر، خود را مدیون این افراد خواهید کرد.»

گفتم: «بگویید ببینم، جناب کشیش پس چرا خود شما شرط‌بندی نمی‌کنید؟»

نگاهم را به آرامی تحمل کرد و با لحنی سهل‌انگارانه گفت: «من؟ هرگز شرط‌بندی نمی‌کنم. شرط‌بندی لذت تماشا را از بین می‌برد.»

در این بین چند نفر دیگر هم که به شدت مشکوک بودند، به آن‌جا آمدند. همه آنان بدون استثناء خود را در بالاپوشی قهوه‌ای که مشابه آن را مرد اندلسی در حکم پالتو پوشیده بود، پیچانده بودند.

از یکی از افراد پرسیدم: «پس منتظر چی هستیم؟»

او پاسخ داد: «منتظر ماه، آقا. اول باید ماه غروب کند.»

سپس لیوان بزرگی کنیاک به من تعارف کرد، با تشکر آن را رد کردم، اما مرد انگلیسی لیوان را به زور به دستم داد و به اصرار گفت: «بخورید. بخورید. اولین بارتان است، شاید به آن احتیاج داشته باشید.»

بقیه هم مشغول نوشیدن مقدار زیادی کنیاک بودند، اما کسی سر و صدا نمی‌کرد. فقط زمزمه‌ای پرشتاب و نجوایی مهبم و گرفته، فضای شب را پر کرده بود. ماه در شمال غرب و در پشت گذرگاه پنهان شد. از درون غار مشعل‌هایی بلند آوردند و آن‌ها را روشن کردند. سپس با سنگ دایره‌ای در وسط ساختند. این صحنه نبرد بود. دور تا دور دایره درون زمین چاله‌هایی کندند و مشعل‌ها را داخل آن‌ها فرو بردند، دو تن از مردها در نور سرخ آتش آهسته لباس خود را درآوردند. آن‌ها فقط شلواری چرمی را بر تن خود باقی گذاشتند. سپس وارد دایره شدند و مقابل همدیگر مثل ترک‌ها چهارزانو نشستند. حالا تازه متوجه شدم که دو تیر چوبی که هر کدام حامل یک حلقه فلزی بودند، محکم به صورت افقی در زمین کار گذاشته شده‌اند. این دو مرد بین این دو حلقه نشسته بودند. یک نفر درون غار دوید و چند طناب کلفت ضخیم آورد، دور بدن و پاهای مردها پیچید و هر کدام را به تیرهای چوبی خودشان بست. آن‌ها مانند این‌که با گیره‌ای بسته شده بودند، محکم نشسته بودند و فقط می‌توانستند بالاتنه خود را حرکت دهند. مردها بدون این‌که حرفی بزنند، نشسته بودند، سیگارهای‌شان را پک می‌زدند یا گیلاس‌های کنیاک را که مرتب پر می‌کردند، بالا می‌انداختند. بدون شک همگی به شدت مست بودند. چشمان‌شان ابلهانه به زمین خیره شده بود. دور تا دور درون دایره هم مردها بین مشعل‌های دودزا جا خوش کرده بودند.

ناگهان از پشت سرم صدای ساییده‌شدن بسیار بدی را که گوش را کرد می‌کرد، شنیدم. رویم را برگرداندم. یک نفر با دقت چاقویی کوچک را روی سنگ چاقوتیزکن می‌کشید. او چاقو را با ناخن شست امتحان می‌کرد، آن را کنار گذاشت و یکی دیگر برداشت.

رو به پاپ کردم و پرسیدم: «پس این سالسا نوعی دوئل است، نه؟»

پاسخ داد: «دوئل؟ اوه نه، نوعی جنگ خروس‌هاست.»

گفتم: «چی؟ برای چه این مردها این‌طور می‌کنند؟ جنگ خروس‌ها؟ مگر به هم توهین کرده‌اند؟ آیا به سبب حسادت است؟»

مرد انگلیسی به آرامی می‌گفت: «به هیچ وجه. اصلا دلیلی در کارشان نیست. شاید بهترین دوست هم باشند یا شاید هم اصلا همدیگر را بشناسند. آنان فقط می‌خواهند شجاعت‌شان را ثابت کنند. می‌خواهند نشان دهند از گاوها و خروس‌ها چیزی کم ندارند.»

در ادامه سخن لب‌های زشت او در تلاش برای شکل دادن به لبخندی کوچک بودند: «مثل نبردهای تن به تن دانشجویان شما آلمانی‌ها.»

من همیشه وقتی در خارج از آلمان باشم، فردی میهن‌پرست می‌شوم. این را مدت‌ها پیش از انگلیسی‌ها آموختم. آنان می‌گفتند: «»Right or wrong,my country»[6].

بنابراین با لحنی تند به او جواب دادم: «جناب کشیش، مقایسه شما ابلهانه است. شما نمی‌توانید به این ترتیب قضاوت کنید.»

پاپ گفت: «شاید این‌طور باشد. من در گوتینگن جنگ‌های تن به تن بسیار زیبایی دیده‌ام، یک عالمه خون، یک عالمه خون…»

در این بین رئیس در گوشه‌ای نشسته بود. او یک دفترچه یادداشت کثیف و یک مداد کوچک از جیبش بیرون آورد و فریاد زد: «چه کسی سر بومبیتا شرط می‌بندد؟

_ من.

_ یک پزوتا.

_ دو دورو.

_ نه، من می‌خواهم سر لاگارتیو شرط ببندم.

صداهای آمیخته به مستی کنیاک، غوغایی در هم و بر هم ایجاد کرده بود.

پاپ بازویم را گرفت و گفت: «طوری شرط ببندید که به ناچار ببازید؛ مبغلی متفاوت پیشنهاد کنید. آدم هر چقدر هم سعی کند نمی‌تواند در مور این جماعت به اندازه کافی محتاط باشد.»

به این ترتیب، در تعداد زیادی از شرط بندی‌ها شرکت و همواره تناسب سه به یک را رعایت کردم. از آن‌جا که روی هر دو نفر شرط‌بندی کرده بودم، به هر صورت می‌باختم. در حالی که «رئیس» با حرکاتی کُند، کلیه شرط‌بندی‌ها را روی کاغذ می‌آورد، چاقوهای تیزشده را که تیغه‌های آن‌ها بالغ بر دو تسول[۷] بود، دست به دست گرداندند و سپس آن‌ها را در غلاف گذاشتند و به دو مبارز دادند.

مرد چاقوتیزکن خندید و پرسید: «کدامش را می‌خواهی بومبیتا چیکو، خروسک من؟»

مرد مست نعره زد: «رد کن بیاد، برام فرقی نمی‌کنه.»

لاگارتیلو فریاد برآورد: «من چاقوی خودم را می‌خواهم.»

نفر اول با صدای غارغار مانندش گفت: «پس به من هم مال خودم را بده. این‌طوری بهتره.»

همه شرط‌بندی‌ها در دفتر ثبت شده بود. «رئیس، دستور داد یک لیوان کنیاک دیگر به هر دو نفر بدهند. آنان کنیاک را به یک جرعه سرکشیدند و به دنبالش سیگارهای‌شان را دور انداختند. به هر کدام پارچه پشمی قرمز و بلندی دادند. این پارچه دست‌پیچی بود که زیر بازوی دست‌چپ‌شان می‌پیچیدند.

داور فریاد زد: «می‌توانید شروع کنید پسرک‌ها. چاقوهای‌تان را بازکنید.»

تیغه‌های چاقوها با صدای تیزی از غلاف بیرون پریدند و راست ایستادند. صدایی کاملا واضح و نفرت‌انگیز بود، اما هر دو مرد کاملا آرام ماندند. هیچ‌کدام حرکتی نمی‌کردند.

داور تکرار کرد: «یالله! شروع کنید دیگر حیوان‌ها!»

مبارزها بی‌حرکت نشسته بودند و تکان نمی‌خوردند. اندلسی‌ها تاب و توان‌شان را از دست دادند.

_ بزنش بومبیتا، گاو جوان من. شاخت را توی بدنش فرو کن.

_ شروع کن کوچولو، من روی تو سه دور شرط بسته‌ام.

_ آه، مگر نمی‌خواهید خروس باشید؟ شماها که مرغید! مرغ!

و صدایی دسته‌جمعی غرید: «مرغ! مرغ! تخم کنید! چه مرغ‌های ترسویی هستید شما!»

بومبیتاچیکو قامتش را صاف کرد و به سوی حریفش حمله برد. او دست چپش را بالا برد. ضربه سست حریف را با پارچه ضخیمی که به دور دستش پیچیده شده بود، خنثی کرد. هر دو مرد آشکارا چنان مست بودند که به سختی می‌توانستند اعمال خود را تحت کنترل شخص خود داشته باشند.

_ ادامه بدید تا مردم خون ببینند.

اندلسی‌ها از تحریک‌کردن آن دو دست برنمی‌داشتند. این تحریک را گاه با دل و جرأت دادن و تشویق و گاه با طعنه‌های گزنده اعمال می‌کردند و مدام در گوش‌شان می‌خواندند: «شماها مرغید. تخم بگذارید، دیگر. مرغ. مرغ!»

اکنون آنان تقریبا کورکورانه به هم ضربه می‌زدند. چند دقیقه بعد شانه چپ شکی از آن دو زخمی سطحی برداشت.

_ شجاع باش عزیزکم، شجاع باش بومبیتا. خروسکم، نشانش بده چند مرده حلاجی؟

وقفه کوچکی دادند و با دست چپ‌شان عرق کثیف را از پیشانی‌شان پاک کردند.

لاگارتیلو فریاد زد: «آب.»

پارچ‌های بزرگی دادند دست‌شان و آن‌ها هم آب را لاجرعه سرکشیدند. خوب پیدا بود که تا چه حد تشنه‌اند. نگاه‌های‌شان که تقریبا بی‌حالت بود، رفته‌رفته تیز، گزنده و نفرت‌آلود می‌شد.

مرد ریزنقش غرید: «حاضری، مرغک؟»

دیگری به جای پاسخ به او حمله کرد و گونه‌اش را از بالا به پایین خراش داد. خون روی بالاتنه عریانش ریخت.

پاپ زیر لب گفت: «آه، شروع شد، شروع شد.»

اندلسی‌ها ساکت بودند. آنان حرکات مبارزی را که روی آن شرط بسته بودند، حریصانه دنبال می‌کردند و آن دو مرد نیز ضربه می‌زدند و ضربه می‌زدند…

تیغه‌های سفید چاقوها مانند جرقه‌هایی نقره‌ای در نور سرخ مشعل‌ها می‌درخشیدند و درون دستپیچ‌های پشمی دست چپ فرمی رفتند. قطره درشتی از قیر مذاب از درون مشعلدان روی سینه یکی از آنان ریخت، اما او اصلا توجهی به آن نشان نداد.

دو مرد چنان با سرعت دست‌های‌شان را در هوا تکان می‌دادند که اصلا نمی‌شد دید که آیا یکی از آنان ضربه خورده است یا نه. فقط جوی خونی که از سر تا پای‌شان جاری بود، نشان می‌داد که پارگی‌ها و زخم‌های جدیدی ایجاد شده است.

رئیس فریاد کشید: «ایست! ایست!»

مردها هم‌چنان به ضربه زدن ادامه می‌دادند.

او باز هم فریاد زد: «ایست! تیغه بومبیتا شکسته است. از هم جدا شوید.»

دو اندلسی از جای‌شان بلند شدند. یک درِ قدیمی را که رویش نشسته بودند، بلند کردند و آن را میان دو جنگجو پرتاب کردند، بعد در را میان آن دو طوری قرار دادند که دیگر نتوانند همدیگر را ببینند.

رئیس گفت: «چاقوهای‌تان را بدهید، حیوانک‌ها.»

هر دو مرد بی‌هیچ حرف و سخنی اطاعت کردند.

چشمان تیز رئیس درست دیده بودند. تیغه چاقوی بومبیتا از وسط شکسته بود. او لاله گوش حریفش را به کلی از هم درانده و تیغه چاقو در برخورد با کاسه محکم سر شکسته بود.

لیوانی کنیاک و سپس چاقویی نو به هر کدام دادند و در را از میان‌شان برداشتند. این بار آنان مانند دو خروس جنگی بدون این‌که فکر کنند، در حالی که از خشم کور شده بودند، به جان هم افتادند. ضربه پشت ضربه…

بدن‌های قهوه‌ای رنگ‌شان به سبب زخم‌ها و جوی خونی که روی‌شان جاری بود، به رنگ ارغوانی درآمد. تکه‌ای پوست قهوه‌ای از پیشانی بومبیتای ریزنقش آویزان بود و نوک تارهای مشکی مویش درون زخم فرومی رفت. چاقوی او در دستپیچ حریف گیر کرد و حریف هم سه مرتبه چاقو را به شدت توی پشتش فروبرد.

مرد ریزاندام فریاد زد: «اگر جرأت داری، دست‌پیچت را باز کن.» و خودش با دندان‌هایش پارچه را از دست چپش پاره کرد. لاگارتیلو لحظه‌ای تأمل و سپس از حریفش پیروی کرد. دو مرد هنوز هم ناخودآگاه دست چپ‌شان را که در عرض چند لحظه کاملا خونین و تکه پاره شد، حایل قرار می‌دادند.

بار دیگر تیغه‌ای شکست. باز هم آن دو را با آن در کهنه و فرسوده جدا کردند و به آن‌ها چاقو و کنیاک دادند.

یکی از مردها فریاد کشید: «بزنش لاگارتیلو، گاو نر قوی، بزنش. دل و روده‌اش را بیرون بکش، اسب پیر.»

مبارزی که مورد خطاب قرار گرفته بود، بدون لحظه‌ای درنگ، به فاصله یک ثانیه پس از برداشته‌شدن در، ضربه‌ای هولناک از پایین به شکم حریفش وارد ساخت و چاقو را از پهلوی او بیرون کشید. توده‌ای تهوع آور از دل و روده از درون زخمی طویل بیرون ریخت. سپس لاگارتیلو برق‌آسا ضربه‌ای به عضله زیر شانه چپ حریف وارد کرد و شاه‌رگی را که بازو را تغذیه می‌کرد، از هم درید.

بومبیتا فریاد کشید و خم شد. رگه‌ای از خون از درون زخم او به میان صورتش لاگارتیلو پرتاب شد. از ظاهر امر به نظر می‌رسید که می‌خواهد با خستگی بر زمین سقوط کند، اما ناگهان دستش را بلند کرد و ضربه‌ای به دشمن خود که فریفته خون شده بود، وارد آورد. ضربه، میان دو دنده او و درست وسط قلبش وارد آمد.

لاگارتیلو با دو دستش به هوا ضربه زد. چاقو از دست راستش افتاد. بدن قدرتمندش بی‌جان و بی‌حس به جلو و روی پاهایش خم شد.

در این لحظه بومبیتا که جوی خون او روی بدن حریف مرده‌اش می‌ریخت، گویی نیروی تازه‌ای یافته باشد، مانند فرد جنون‌زده‌ای چندین و چند بار تیغه حریص و فولادی چاقو را در پشت خونین حریفش فروکرد.

رئیس به آرامی گفت: «بس کن بومبیتا، فسقلی شجاع، تو برنده شدی.»

پس از این سخن، دهشتناک‌ترین بخش ماجرا به وقوع پیوست. بومبیتاچیکو که واپسین عصاره حیاتش حریف مغلوب را در کفنی سرخ و مرطوب می‌پوشاند، هر دو دستش را محکم به زمین تکیه داد و خود را بلند کرد، آن‌قدر بلند که توده‌ای از امعاء و احشاء زرد رنگ مانند کفی تهوع‌آور از مارهای به هم پیچیده از درون پارگی شکمش که به اندازه یک کف دست بود، بیرون ریخت. گردنش را کشید، سرش را بالا گرفت و غریو پیروزی خود را در سکوت عمیق شب منعکس ساخت.

سپس از پاافتاد. این واپسین درود او بر زندگی بود…

ناگهان به نظرم رسید که لخته‌های خون حواس پنجگانه‌ام را در برگرفته است. فقط می‌توانستم ببینم، اما هیچ نمی‌شنیدم. به اعماق دریایی ارغوانی و بی‌انتها فرو می‌رفتم. خون توی گوش‌ها و بینی‌ام هجوم آورد. می‌خواستم فریاد بزنم، اما مثل این بود که اگر دهانم را باز می‌کردم، پر از خون غلیظ و گرم می‌شد. تقریبا در حال خفگی بودم، اما بدتر و خیلی هم بدتر از آن، مزه شیرین و وحشتناک خون روی زبانم بود. در این حال، در جایی از بدنم دردی گزنده حس کردم، اما این درد مدتی بی‌انتها به طول انجامید تا این‌که فهمیدم از کجا ناشی می‌شود. چیزی را گاز گرفته بودم و آن عضو جویده شده بود که آن‌قدر درد می کرد. با تلاشی سهمناک دندان‌های کلید شده‌ام را از هم جدا کردم. وقتی انگشتم را از دهانم بیرون کشیدم، تازه همه چیز برایم روشن شد. در حین نبرد ناخنم را تا گوشت کنده بودم و حالا داشتم گوشت بی‌حفاظ زیر ناخن را دندان می‌زدم.

مرد اندلسی روی زانویم زد و پرسید: «آقا، می‌خواهید شرط‌بندی‌تان را تمام کنید؟»

سپس با پرگویی مشغول حساب و کتاب کردن برد و باخت من شد. همه مردها اطراف ما را گرفته بودند و کسی به فکر اجساد نبود.

اول پول! پول!

مشتی پول به مرد دادم و از او خواهش کردم خودش قضیه را فیصله دهد. شروع کرد به حساب کردن و با هر سکه‌ای که می‌شمرد، فریادی مشتاقانه بر می‌آورد و اظهار نظری می‌کرد. دست آخر گفت: «کافی نیست آقا.»

احساس کردم دارد سرم کلاه می‌گذارد، با این حال پرسیدم چقدر دیگر باید بپردازم و مبلغ را به او دادم.

وقتی دید که در جیبم باز هم پول دارم، پرسید: «آقا، نمی‌خواهید چاقوی کوچک بومبیتا را بخرید؟ برای‌تان شانس می‌آورد، شانس فراوان.»

چاقو را به مبلغ خنده‌داری خریدم. مرد اندلسی آن را درون جیبم چپاند.

حالا دیگر کسی به من توجهی نداشت. بلند شدم و تلوتلوخوران در دل شب راه افتادم. انگشت اشاره‌ام درد می‌کرد. دستمال جیبی‌ام را محکم دور آن پیچیدم. هوای تازه شبان‌گاهی را با ولع فرو دادم.

یک نفر فریاد زد: «آقا، آقا» رویم را برگرداندم. یکی از مردان به سمت من می‌آمد. او گفت: «رئیس مرا فرستاده است کابالرو[۸]. نمی‌خواهید دوست‌تان را با خود به خانه ببرید؟»

آه بله، پاپ! در تمام طول این مدت او را ندیده و به او فکر نکرده بودم. بار دیگر بازگشتم. خم شدم و از لابه‌لای پرچین کاکتوس ها گذشتم. دو توده خونین و در هم پیچیده هنوز روی زمین قرار داشتند. پاپ روی آن‌ها خم شده بود و با دستانی نوازشگر آن بدن‌های پاره‌پاره و رقت‌انگیز را نوازش می‌کرد، اما به‌خوبی متوجه شدم که او دستش را روی خون‌ها نمی‌کشد. آه نه، دست‌های او فقط در هوا به این سو و آن سو حرکت می‌کردند و دیدم که دستانش ظریف و زنانه‌اند.

لب‌هایش می‌جنبید، زمزمه می‌کرد: «چه سالسای زیبایی، چه سس قرمز قشنگی!»

مجبور بودند او را به زور از اجساد دور کنند. حاضر نبود از آن‌ها چشم بردارد. لکنت زبان گرفته بود و با احتیاط با پاهای لاغرش کورمال کورمال راه می‌رفت.

یکی از مردها خندید و گفت: «بیش از حد کنیاک خورده.»

اما من می‌دانستم که حتی یک قطره کنیاک هم ننوشیده است.

رئیس کلاهش را برداشت و بقیه هم از او پیروی کردند.

مردها گفتند: «Vajan ustedas con dios,Caballeros»[9]

زمانی که در جاده می‌رفتیم، پاپ با خشنودی قدم برمی‌داشت. بازویم را گرفت و زیر لب گفت: «آه، آن همه خون! آه همه خون سرخ زیبا!»

مانند وزنه‌ای سربی به من آویزان شده بود و من به سختی این آدم سرمست را با خود به سوی آلهامبرا می‌کشیدم. زیر برج شاهزاده‌ها توقف کردیم و روی سنگی نشستیم. پس از مکثی طولانی آهسته گفت: «آه، زندگی! زندگی چه لذت‌های فوق‌العاده‌ای نصیب ما می‌کند! چه شور و شوقی برای زندگی کردن وجود دارد!»

باد سرد شبانگاهی شقیقه‌های‌مان را مرطوب می‌کرد. من در حال یخ زدن بودم. صدای به هم خوردن دندان‌های پاپ را می‌شنیدم. اعتیاد به خون کم‌کم در وجودش فرو می‌نشست.

پرسیدم: «می‌خواهید برویم عالی‌جناب؟»

بار دیگر بازویم را به او دادم. تشکر کرد.

در سکوت به سوی شهر خفته گرانادا سرازیر شدیم.

—

۱- Granada یا آنچنان که در متون قدیمی اسلامی آمده است، غرناطه، شهری در جنوب شرقی اسپانیا بود که تا اواخر قرن پانزدهم مسلمان نشین شمرده می شد.

۲- سالسا در زبان اسپانیایی به معنای سس گوجه فرنگی است.

۳- Zurbaran: نقاش اسپانیایی.

۴- به اسپانیایی: قدمتان روی چشم آقا!

۵- Duro: واحد پول اسپانیان، کوچک تر از پزوتا.

۶- درست یا غلط، این وطن من است!

۷- Zoll: واحد قدیمی برای طول در آلمان معادل یک دهم یا یک دوازدهم پا و ۵۴/۲ سانتی متر.

۸- آقا.

۹- دست خدا به همراهتان آقایان!

– هی شما که آن پایین هستید!

هنگامی که صدا را شنید، در آستانه در کلبه‌اش ایستاده و پرچمی را که دور آن میله‌ای کوتاه پیچیده شده بود، در دست داشت. با توجه به وضعیت آن منطقه، می‌شد حدس زد متوجه جهت صدا شده است، اما به جای این‌که به سمت بالا، یعنی جایی که من نزدیک او، روی بریدگی سراشیبی ایستاده بودم نگاه کند، رویش را برگرداند و به پایین دست خط آهن نگاه کرد. هر چند هیچ نمی‌توانم دلیلش را بگویم، اما این کار او چنان عجیب بود که توجه مرا جلب کرد، هر چند که دورنمای بدن او به طرز نامشخصی آن پایین در سایه تنگه قرار داشت و من بالای سر او ایستاده بودم. درخشش کورکننده نور نافذ خورشید غروب، مرا در بر گرفته بود و مجبورم می‌کرد دستم را سایبان چشمم کنم تا بتوانم او را ببینم. «هی شما که آن پایین هستید!» اما او این بار رویش را برگرداند، نگاهش را از ریل‌ها بلند کرد و مرا بالای سر خودش دید.

– این‌جا راهی هست که بتوانم از آن، پایین بیایم؟ می‌خواهم با شما حرف بزنم.

بی آن‌که کلامی رد و بدل کند، به من که آن بالا بودم، نگاه کرد و من هم او را در آن پایین زیر نظر گرفتم. اما سرانجام این حالت را تغییر دادم و سؤال بیهوده‌ام را بار دیگر مصرانه از او پرسیدم.

در این لحظه، لرزش نامحسوسی در هوا و زمین ایجاد شد و به سرعت به ضربه‌ای شدید بدل شد و سپس چنان شدت گرفت که به حکم غریزه عقب پریدم تا مبادا در خطر سقوط قرار گیرم. پس از این‌که بخار قطاری که عبور کرده بود از کنارم گذشت و در چشم‌انداز اطراف پراکنده شد، بار دیگر پایین را نگاه کردم و او را دیدم که پرچم را که هنگام عبور پر سر و صدای قطار نشان داده بود، لوله می‌کرد.

پرسشم را تکرار کردم. او سکوت کرد. به نظر می‌رسید تمام توجه‌اش را معطوف من کرده است و مرا نگاه می‌کند. سپس با پرچم لوله شده‌اش به بالا و به سمت محلی که حدود ۲۰۰ یا ۳۰۰ متر دورتر بود اشاره کرد. به سمت پایین فریاد زدم: «بله، بله» و راهی آن نقطه شدم. مانند یک یوزپلنگ به جستجو پرداختم و راه پر دست‌انداز و پرپیچ و خمی را که به پایین گردنه منتهی می‌شد، پیدا کردم. راه را دنبال کردم.

شیب راه بسیار تند و گودالی که خط آهن در آن قرار داشت، بسیار عمیق بود. این گودال با سنگ‌های مرطوبی احاطه شده بود که هر چقدر پایین‌تر می‌رفتم، لیزتر و مرطوب‌تر می‌شد. در حین پایین رفتن وقت و فرصت داشتم که بر احساس گذرا و خاص مقاومت و غلبه‌ای که او با آن، کوره راه را به من نشان داده بود، فکر کنم.

پس از این‌که به اندازه کافی آن راه پرپیچ و هم را پایین آمدم، بار دیگر او را دیدم که میان ریل‌ها، جایی که قطار از کنار آن گذشته بود، ایستاده است. به نظر می‌رسید منتظر دیدن من است.

آرنج راستش را روی سینه صلیب کرده و آرنج چپ خود را روی آن گذاشته بود. چانه‌اش به دست چپش تکیه داشت. رفتارش چنان حاکی از کنجکاوی و هوشیاری بود که برای لحظه‌ای شگفت‌زده بر جای ایستادم.

پایین‌تر آمدم. روی خاکریز قطار به حرکت ادامه دادم و هنگامی که نزدیک‌تر شدم، مردی رنگ‌پریده را با ریش تیره و ابروهای نسبتا پهن دیدم. شغل او منزوی‌ترین و غمناک‌ترین شغلی بود که تا به حال دیده بودم. در هر دو سوی او دیواره‌ای خیس از سنگ‌های ترک‌دار قرار داشت که جز بخش قسمت اندکی از آسمان، تمامی دید را پر می‌کرد. به موازات دیواره نیز فقط خط آهن بود که به مارپیچی طولانی در این سیاه‌چال بزرگ می‌مانست. خط آهن، آن روبه‌رو زیر نور غمناک چراغی قرمز با رسیدن به دهانه تاریک تونلی عظیم به پایان می‌رسید؛ تونلی که در آن هوایی خوف‌ناک، تنفرانگیز و خفه حاکم بود. نور خورشید چنان به ندرت به این مکان می‌تابید که بوی مرگبار خاک در آن‌جا به مشام می‌رسید و چنان باد سردی در آن‌جا می‌وزید که مرا می‌لرزاند، انگار در دنیای مردگان فرود آمده باشم.

تا هنگامی که به او کاملا نزدیک نشده بودم، از جایش تکان نخورد. بعد بدون این‌که چشم از من بردارد، یک قدم عقب رفت و دستش را بلند کرد.

پیش از این گفتم که این شغل، شغلی پر از انزوا و تنهایی بود. از همان بالا که نگاهش می‌کردم، توجه مرا به خود جلب کرده بود. تصور می‌کنم به ندرت کسی به دیدن او می‌آمد. خوشبختانه حضور من حضور نامبارکی نبود. او قرار بود در وجود من فقط مردی را ببیند که تمام طول زندگی‌اش ناچار بوده، درون مرزهای بسته زندگی کند، اما سرانجام آزاد شده و علاقه نوشکفته‌ای به این ریل‌ها از خود نشان می‌دهد. بر همین اساس شروع به صحبت با او کردم. اما دیگر مطمئن نیستم از چه کلماتی استفاده کردم. گذشته از این حقیقت که من در باز کردن سر صحبت مهارت چندانی ندارم، اما در وجود آن مرد نیز چیزی بود که مرا می‌ترساند.

او به نوعی خاص و هیجان‌زده به چراغ خطر بالای دهانه تونل نگاه کرد، انگار چیزی را گم کرده است. سپس نگاهش را متوجه من ساخت.

– روشن و خاموش کردن این چراغ جزء وظایف شماست؟

آهسته پاسخ داد: «مگر این را نمی‌دانید؟»

چشم‌های خیره و چهره سردش را زیر نظر گرفتم و این فکر خوفناک از مغزم گذشت که او روح است، نه انسان. از آن لحظه، این فکر مغزم را می‌خورد که آیا او دیوانه نیست؟ قدمی به عقب برداشتم و هنگامی که این کار را می‌کردم، هراس پنهانی را که از حضور من در او ایجاد شده بود، کشف کردم. این موضوع آن فکر خوفناک را از سرم بیرون کرد. به زحمت لبخندی بر لب آوردم و گفتم: «طوری به من نگاه می‌کنید که انگار از من می‌ترسید.»

پاسخ داد: «کاملا مطمئن نبودم که آیا قبلا شما را دیده‌ام یا نه.»

– کجا؟

به چراغ خطر که به آن خیره شده بود، اشاره کرد.

پرسیدم: «آن‌جا؟»

هیجان‌زده مرا نگریست و با صدایی بی‌روح پاسخ داد: «بله».

– اما آخر جانم، من آن‌جا چه کار دارم؟ من هیچ‌وقت آن‌جا نبوده‌ام. حتی اگر شما خلاف این را قسم بخورید.

پاسخ داد: «تصور می‌کنم می‌توانم این کار را بکنم. بله، مطمئنم که می‌توانم.»

خلق و خویش بهتر می‌شد. خلق و خوی من هم سر جایش می‌آمد. با کمال میل و با لحنی خوش به پرسش‌هایم پاسخ داد و در پاسخ به این سؤال که آیا کارش زیاد است گفت بله مسئولیت‌های بسیاری دارد. دقت و هوشیاری در کار او ضروری است، در عوض تقریبا کار جسمی یعنی کار‌دستی انجام نمی‌دهد.

تغییر و تبدیل علائم، آماده کردن چراغ‌ها و گاه و بیگاه حرکت دادن چکش فلزی تنها کارهایی بودند که او در این زمینه می‌باید می‌کرد. او در پاسخ به این‌که در طول ساعات متوالی و پرانزوایی که من در آن‌ها آن همه کار انجام می‌دهم چه می‌کند. فقط توانست پاسخ دهد که در طول زندگی‌اش خود را با این شرایط تطبیق داده و به آن‌ها عادت کرده است. در این اثنا یک زبان خارجی – اگر بتوان آن را چنین نامید – ساخته است، زیرا فقط اوست که می تواند این زبان را بخواند و در مورد تلفظ این زبان هم از تخیلات ناقص خود کمک گرفته است. او گفت در مورد محاسبات کسری و اعشاری نیز فکر کرده و مقداری جبر تمرین کرده است، اما از همان جوانی در مورد ارقام باهوش نبوده است.

پرسیدم آیا در حین کارش واقعا باید در آن مجرای بخارآلود بماند و آیا هرگز نمی‌تواند این دیوارهای بلند سنگی را ترک کند و به بالا و زیر نور خورشید برود. او پاسخ داد این امر به زمان و موقعیت بستگی دارد. گاهی رفت و آمد قطارها کم و گاه زیاد است. این موضوع در مورد ساعات خاصی از شب و روز نیز صادق است. وقتی هوا خوب باشد او فرصت این را می‌یابد که از درون سایه‌های این پایین بیرون بیاید، اما تمام مدت باید به زنگ الکترونیکی دسترسی داشته باشد. او گفت زمانی که با ترسی مضاعف به صدای زنگ گوش می‌دهد، آرامشش کمتر از آن چیزی است که من حدس می‌زنم.

او مرا با خود به داخل اتاقکش برد و آتشی روشن کرد. روی میز، دفترچه گزارش کار قرار داشت که می‌بایست مطالب را در آن ثبت می‌کرد. یک دستگاه تلگراف هم با صفحه مندرج، صفحه ساعت، سوزن‌ها و زنگ کوچکی که از آن صحبت کرده بود در آن‌جا قرار داشت. از او خواهش کردم عذرخواهی مرا در مورد تذکرم بپذیرد، من او را شخص با ادبی می‌دانستم و امیدوار بودم این حرف او را ناراحت نکند که ادب او را شاید بیشتر از آن‌چه مقتضای شغل فعلی‌اش بود، می‌پنداشتم.

او گفت خطر ناسازگاری در مشاغل پرجنب و جوش چندان کم نیست و در این مورد نمونه‌هایی از کارخانجات، دستگاه پلیس و حتی ارتش، این نهاد از یاد رفته، شنیده است. او مطمئن بود این امر کم و بیش درباره هر بخش بزرگی از کار راه آهن نیز صدق می‌کند. او گفت در جوانی دانشجوی علوم طبیعی بوده و در کلاس‌های دانشگاهی شرکت می‌کرده است و سپس افزود:‌»تصورش را بکن، حالا در این اتاقک نشسته‌ام.» او خود به دشواری می‌توانست این موضوع را باور کند، اما نقش مرد سرکشی را بازی کرده، بخت و اقبالش را از کف داده، زمین خورده و هرگز بار دیگر روی پاهای خود بلند نشده بود. در این زمینه شکایتی نکرد. سوپش را تلیت کرده بود و حالا آن را با قاشق می‌خورد. برای تغییر بسیار دیر شده بود.

همه آن‌چه را که من در این سطور با هیجان توصیف می‌کنم، او با روش آرام خود و در حالی توضیح می‌داد که نگاه گرفته‌اش میان من و آتش در گردش بود. هر چند وقت یک بار از واژه «آقا» استفاده می‌کرد، به ویژه زمانی که درباره جوانی‌اش صحبت می‌کرد، انگار می‌خواست تأکید کند که او به هیچ وجه بالاتر از آن‌چه به نظر می‌آید نیست. چندین بار زنگ کوچکی که او را وادار به خواندن تلگراف‌ها و پاسخ به آن‌ها می‌کرد، صحبت او را ناتمام گذاشت. یک بار هم مجبور شد جلوی در برود و با پرچم به قطاری که می‌گذشت علامت دهد و چیزی خطاب به لوکوموتیوران بگوید. من او را در انجام وظایفش به طرز شایان توجهی دقیق و هوشیار یافتم، زیرا درست در میان کلام خود، حرفش را قطع می‌کرد و تا زمانی که وظیفه‌اش را به انجام نرسانده بود، خاموش می‌ماند.

خلاصه بگویم، من این مرد را یکی از قابل اعتمادترین سوزنبانان یافتم و موارد زیر باعث آزارم نشد: رنگ او دو بار به طور ناگهانی پرید، گفتگو را یک دفعه قطع کرد و رویش را به سمت زنگ برگرداند. هر چند زنگ به صدا درنیامده بود در اتاقک نگهبانی‌اش را که به علت بخارهای ناسالم بسته بود باز کرد و به چراغ خطر متصل به دهانه تونل خیره شد. هر بار هنگامی که به سمت پنجره باز می‌گشت، آن هاله غیر قابل توصیفی که من از دور دیده اما نتوانسته بودم تفسیرش کنم، اطراف او را فرا می‌گرفت.

از جا برخاستم و در واقع -باید اعتراف کنم– به این قصد که او را سر حرف بیاورم گفت: «من تصور می‌کنم شما مرد راضی و خوشبختی باشید.»

با همان صدای آرام که در ابتدا با من صحبت کرده بود، گفت: «راضی بودم. اما ناآرامم آقا. واقعا ناآرام.»

هر چند دوست داشت سخنانش را ناگفته بگذارد، اما حالا ناگهان رشته سخن از دستش در رفته بود و من به چالاکی به موضوع چسبیده بودم.

– برای چه؟ چه چیز شما را ناآرام می‌کند؟

– توضیحش مشکل است آقا. صحبت کردن در این مورد خیلی خیلی مشکل است. اگر قرار شد یک بار دیگر به این‌جا بیایید، سعی می‌کنم در موردش صحبت کنم.

– من در هر صورت تصمیم داشتم دیدارم را تجدید کنم. چه موقع برای شما مناسب است؟

– من فردا صبح زود بیرون می‌روم و ساعت ۱۰ شب دوباره این‌جا هستم، آقا.

– من حوالی یازده می‌آیم.

از من تشکر و تا دم در همراهی‌ام کرد.

با همان صدای خاص و آهسته خود گفت: «لامپ سفید را برای‌تان روشن می‌کنم تا راه‌تان را به سمت بالا پیدا کنید. وقتی راه را پیدا کردید، فریاد نزنید، به بالا هم که رسیدید، داد نزنید.»

خلق و خویش باعث می‌شد هوای آن‌جا را چند درجه سردتر احساس کنم؛ اما چیزی جز یک «بسیار خب» نگفتم.

– فردا شب هم که آمدید، فریاد نکنید. بگذارید به عنوان خداحافظی سؤالی از شما بپرسم. چه چیز باعث شد امروز غروب داد بزنید: «هی شما که آن پایین هستید!»

گفتم: «خدا می‌داند، بالاخره باید یک چیزی می‌گفتم دیگر…»

– نه صرفا یک چیزی نبود آقا. درست همین کلمات بودند. مطمئن هستم.

– بسیار خب. درست همین کلمات. لابد برای این‌که شما را آن پایین دیدم، این طور صدای‌تان زدم!

– به دلیل دیگری نبود؟

– چه دلیل دیگری می‌بایست در کار باشد؟

– آیا این احساس را نداشتید که به گونه‌ای غیرطبیعی رفتار می‌کنید؟

– نه.

برایم شب خوشی را آرزو کرد و فانوسش را بالا نگه داشت. با احساسی از اضطراب در حاشیه ریل‌ها راه افتادم. از پشت سر قطاری به سرعت نزدیک می‌شد. کوره راه را پیدا کردم. بالا رفتن ساده‌تر از پایین آمدن بود. بدون این‌که ماجرای دیگری رخ دهد، به میهمان‌خانه‌ام برگشتم.

فردا شب، هنگامی که درست سر موقع مقرر پایم را روی راه پر پیچ و خم گردنه گذاشتم، ساعتی در دوردست زنگ یازده را می‌زد. او آن پایین با چراغ سفیدش منتظرم بود. هنگامی که به کنارش رسیدم، گفتم: «فریاد نزدم. حالا اجازه دارم صحبت کنم؟»

– مسلم است آقا.

– پس شب‌تان به خیر و این هم دست من.

– شب‌تان بخیر، آقا این هم مال من.

در خلال این سخنان به سمت آلونکش راه افتادم. داخل آن شدیم، در را بستیم و کنار آتش نشستیم.

هنوز ننشسته بودیم که خم شد و نجواکنان گفت: «تصمیم گرفته‌ام نگذارم شما برای بار دوم از من بپرسید که چه چیز مرا عذاب می‌دهد. من دیشب شما را با شخص دیگری اشتباه گرفته بودم. این مرا آزار می‌دهد.»

– این سوءتفاهم؟

– نه، این یک نفر دیگر که گفتم.

– آخر او کیست؟

– نمی دانم.

– یک نفر شبیه من؟

– نمی دانم. هیچ وقت چهره اش را ندیده ام. بازوی چپش صورتش را پوشانده بود و بازوی راستش را تکان می‌داد، آن هم به شدت. این‌طوری…»

به حرکتش نگاه کردم. این حرکت، حرکت دستی بود که با حرارت و نیرو تکان می‌خورد. انگار که یک نفر می‌خواست بگوید: شما را به خدا از سر راه کنار بروید.

او شروع به تعریف کرد: «یک شب مهتابی این‌جا نشسته بودم که صدای فریادی شنیدم که می‌گفت: هی شما که آن پایین هستید! از جایم پریدم. از در، بیرون را نگاه کردم و دیدم یک نفر در زیر چراغ خطر کنار تونل ایستاده و دستش را همان‌طور که الان به شما نشان دادم، تکان می‌دهد. صدای او گرفته‌تر از صدای غرش بود و فریاد می‌زد: «مواظب باشید. مواظب باشید.»

و بار دیگر داد کشید: هی شما که آن پایین هستید! مواظب باشید. چراغم را برداشتم، نور قرمزش را روشن کردم و به سمت شبح مرد دویدم. پرسیدم چه شده؟ چه اتفاقی افتاده؟ کجایید؟ او کنار دهانه سیاه تونل ایستاده بود. به طرفش دویدم و تعجب کردم که چرا چشمانش را با دستش پوشانده است. من با او به شدت برخورد کردم و دستم را دراز کردم تا آستین او را بکشم. اما او ناپدید شده بود.»

– در تونل؟

– نه، من حدود ۵۰۰ متر داخل تونل دویدم. ساکت ایستادم و چراغ را بالای سرم گرفتم. سنگ‌های تعیین فاصله و ورقه‌های خیس دیواره تونل را می‌دیدم و می‌دیدم که از سقف تونل آب می‌چکد. با سرعتی بیشتر از آن‌که داخل شده بودم، به خارج دویدم، چون ترس کشنده‌ای از این منطقه دارم. از دستگاه کنترل خط، به طرف گالری بالا رفتم، دوباره پایین آمدم و به سمت اتاقک دویدم. به هر دو سو تلگراف زدم که هشداری دریافت کرده‌ام. آیا اتفاقی افتاده است؟ از هر دو ایستگاه پاسخ آمد که همه چیز منظم است.»

به نظرم می‌رسید تماس انگشتی به سردی یخ که در طول ستون فقراتم حرکت می‌کند، احساس می‌کنم. اما این احساس را بروز ندادم و برایش توضیح دادم که هیکل آن آدم می‌باید خطای ذهن او بوده باشد و گفتم هیجان شدید عصبی که کارکرد چشم را نیز مختل می‌کند و به ویژه انسان‌های دل‌نگران از آن رنج می‌برند، چنین تصوراتی را پدید می‌آورد. برخی از ماهیت این بیماری خود‌آگاهی دارند و حتی با تلاش، به آن تن داده‌اند. این‌طور نتیجه‌گیری کردم: «در مورد آن صدای غیرزمینی فقط کافی ا‌ست در حالی که ما این‌جا آهسته صحبت می‌کنیم، به صدای باد در این دره‌ای که به طور مصنوعی مانند دره ارواح ساخته شده است و به صدای تیز و گوش‌خراش خطوط تماس تلگراف گوش کنید.»

او گفت اگر مدتی به صدای باد گوش دهیم، هه چیز کاملا خوب و زیبا خواهد بود. طبیعی بود او چیزهایی درباره بد و سیم‌ها بداند، زیرا شب‌های زمستانی درازی را در تنهایی بیداری کشیده بود.

او بار دیگر متواضعانه اعتراض کرد که صحبتش هنوز تمام نشده است. معذرت خواستم و او در حالی که بازویم را لمس می‌کرد، حرف‌هایش را آهسته پشت سر هم ردیف کرد…

– سه ساعت پس از ظاهر شدن او، آن فاجعه عظیم رخ داد. ده ساعت متوالی کشته‌شدگان و مجروحان را از تونل بیرون می‌کشیدند و هر بار هم از محلی آن‌ها را بیرون می‌کشیدند که آن هیکل ظاهر شده بود.

رعشه‌ای از ترس سراپایم را فراگرفت، اما کوشیدم فکر او را منحرف کنم. اعتراض‌کنان گفتم نمی‌توان این را انکار کرد که این برخوردی عجیب و غریب بوده و بی‌شک او را از تعادل خارج ساخته است. البته باید در نظر گرفته شود که چنین حوداث شگفت‌انگیزی اغلب اتفاق می‌افتد و باید احتمالش را داد. افزودم (زیرا می‌دانستم اکنون چه اعتراضی خواهد کرد) با همه این احوال باید اعتراف کنم که مردان صاحب عقل سلیم بشری به رخدادهایی که بر جریان عادی زندگی تأثیر می‌گذارند، چندان باوری ندارند.

بار دیگر متواضعانه اعتراض کرد که جریان هنوز پایان نیافته است.

باز هم برای این‌که صحبتش را قطع کرده بودم، عذر خواستم.

دوباره دستش را روی دستم گذاشت و با چشمان بی‌فروغ خود به من خیره شد و گفت: «درست یک سال پیش بود. شش هفت ماه از آن جریان گذشته و وجودم از ترس و شوک آن واقعه تسکین پیدا کرده بود. اما یک روز در گرگ و میش صبح به طرف در رفتم، به سمت چراغ خطر نگاه کرد و بار دیگر آن شبح را دیدم.»

او ایستاده و نگاهش را به من دوخته بود.

– فریاد می زد؟

– نه، ساکت بود.

– دستش را تکان می‌داد؟

– نه، او به بدنه چراغ تکیه زده و دو دستش را این‌طور جلوی صورتش نگه داشته بود.

بار دیگر حرکاتش را با نگاه دنبال کردم. به حرکتی می‌مانست که انسان در عزاداری‌ها انجام می‌دهد. این حالت را در مجسمه‌های سنگی آرامگاه‌ها دیده بودم.

– به طرف او رفتید؟

– داخل اتاقک شدم و نشستم تا فکرم را جمع کنم، اما علت دیگر این کارم این بود که احساس ضعف می‌کردم. وقتی به سمت در رفتم، هوا کاملا روشن و شبح ناپدید شده بود.

– به دنبال آن هم اتفاقی نیفتاد؟ هیچ اتفاقی نیفتاد، نه؟

دو سه بار با انگشت اشاره‌اش روی بازویم زد و در حالی که رنگش مانند مرده پریده بود، در پاسخ به این پرسش سرش را تکان داد.

– هنگامی که همان روز قطاری از تونل بیرون می‌آمد، کنار یکی از پنجره‌های قطار که سمت من بود، تعدادی سر و دست در هم و برهم دیدم؛ کسی دستی تکان داد. من این حرکت را درست به موقع دیدم و به لوکوموتیوران علامت «ایست» دادم. لوکوموتیوران ترمز را کشید، اما قطار ۱۵۰ متر دیگر روی ریل کشیده شد. پایین دویدم، وقتی به قطار رسیدم صدای فریادها و جیغ‌های وحشتناکی را شنیدم. دختری زیبا و جوان به طور ناگهانی در یکی از کوپه‌های مرده بود. او را به این‌جا آوردند و همین جا میان ما خواباندند.

هنگامی که نگاهم را از تخته‌های کف که او به آن‌ها اشاره کرده بود، به سوی او بلند کردم. ناخودآگاه صندلی‌ام را عقب کشیدم.

– حقیقت محض بود، آقا. من جریان را همان‌طور که اتفاق افتاده، برای‌تان تعریف کردم.

انگار فلج شده بودم. دهانم کاملا خشک شده بود. باد و دستگاه تلگراف با صدای ممتد و شکوه‌آمیز خود داستان را از سر گرفتند. او نیز سررشته حکایتش را دنبال کرد:

– آرامش خود را حفظ کنید، آقا. خودتان قضاوت کنید که فکر و ذهن من تا چه حد درگیر است. یک هفته پیش، شبح بار دیگر پیدایش شد. از آن موقع، بعضی وقت‌ها ظاهر می‌شود.

– کنار چراغ خطر؟

– بله، کنار چراغ خطر.

– به نظر شما او چه کار می‌کند؟

با شور و شوق و نیرویی بیشتر، همان حرکت قبلی را که به من نشان داده بود، تکرار کرد: «شما را به خدا از سر راه کنار بروید.»

سپس ادامه داد: «من دیگر آرام و قرار ندارم. او یک دقیقه تمام با درد و عذاب بی‌پایان خطاب به من می‌گوید: شما که آن پایین هستید، مراقب باشید، مراقب باشید. در حالی که دستش را تکان می‌دهد، جلویم می‌ایستد. زنگ کوچکم به صدا در می‌آید…»

کوشیدم او را وادار کنم بیشتر حرف بزند. پرسیدم: «دیشب هم وقتی پیش شما بودم و شما به سوی در رفتید، زنگ زده شد؟»

– دو بار.

گفتم: «می‌بینید؟ خیالات‌تان چطور شما را گول می‌زنند؟ چشمان من به زنگ دوخته شده و گوش‌هایم هم مترصد شنیدن صدای آن بودند، اما با توجه به این‌که انسانی زنده و واقعی هستم اطمینان می‌دهم که در آن هنگام زنگی به صدا در نیامد. نه آن وقت و نه هیچ وقت دیگر. مگر وقتی که مطابق روند طبیعی قوانین فیزیکی، ایستگاه به شما پیام صادر می‌کرد.»

سرش را تکان داد و گفت: «در این مورد تا حال هرگز اشتباه نکرده‌ام، آقا. هرگز صدای ارواح را با صداهایی که به دست بشر ایجاد می‌شوند، اشتباه نگرفته‌ام. صدای ارواح، نوسانی عجیب و ناشناخته در زنگ به وجود می‌آورد که در واقع حاصل هیچ چیز نیست. من هم ادعا نکردم که زنگ در معرض دید ما تکان خورد. من هیچ تعجب نکردم که شما صدای آن را نشنیدید. اما من آن را شنیدم.»

– آیا وقتی بریون را نگاه کردید، شبح آن‌جا بود؟

– آن‌جا بود.

– هر دو بار؟

صمیمانه پاسخ داد: «هر دو بار.»

– می‌خواهید با هم بیرون برویم و دنبالش بگردیم؟

ناخودآگاه لب پایین خود را به دندان گزید، اما از جایش بلند شد. در را باز کردم و در حالی که او در چهارچوب در ایستاده بود، از آستانه در گذشتم؛ چراغ خطر آن‌جا بود. دهانه تونل هم همان‌جا بود. دیواره‌های سنگی خیس و سراشیب گودال خط آهن هم آن‌جا بودند و ستاره‌ها برفراز آن‌ها.

از او پرسیدم: «او را می‌بینید؟» و در چهره‌اش دقیق شدم. چشمانش از حدقه درآمده و به سختی خیره مانده بود. آن‌ها چندان با چشمان من که با قوت به همان سو معطوف شده بودند تفاوتی نداشتند.

گفت: «نه. او این‌جا نیست.»

پاسخ دادم: «درست است.»

دوباره وارد اتاقک شدیم، در را بستم و دوباره نشستیم. فکر کردم اگر او بار دیگر گفتگویش را با همان شیوه طبیعی و بدیهی از سر بگیرد -گویی ممکن نبود از یافتن حقیقت چشم بپوشیم– چطور خواهم توانست بهترین نتیجه را از بحث بگیرم؟ البته اگر اصلا نتیجه‌ای حاصل می‌شد.

خود را کاملا از موضوع پرت احساس می‌کردم.

– آقا، حالا حتما می‌فهمید، بسته به این‌که منظور شبح چیست، چه چیزی مرا به طرز وحشتناکی عذاب می‌دهد؟

به او اعتراف کردم که مطمئن نیستم منظورش را درست فهمیده‌ام یا نه.

در حالی که نگاهش را به ندرت متوجه من و بیشتر متوجه آتش می‌کرد، گفت: «حالا دیگر نسبت به چه چیز هشدار می‌دهد؟ خطر در کجاست؟ خطر کجا مخفی شده است؟ خطر به گونه‌ای روی ریل کمین کرده است. سانحه‌ای وحشتناک رخ خواهد داد. پس از بروز موارد گذشته، درباره این سومی شکی نیست. واقعا که او برایم شبحی مخوف است. چکار می‌توانم بکنم؟»

دستمال جیبی‌اش را در آورد، پیشانی خیس از عرق خود را پاک کرد و گفت: «اگر به یک یا دو طرف تلگراف اعلام خطر بزنم، نخواهم توانست دلیل عاقلانه‌ای ارائه دهم.»

کف دست‌هایش را خشک کرد و گفت: «فقط دردسر درست خواهم کرد و کاری از پیش نخواهد رفت. آنها خیال خواهند کرد من دیوانه شده‌ام. جریان کمابیش به این صورت درخواهد آمد: من پیام خواهم فرستاد: خطر! مواظب باشید! جواب می‌آید: چه خطری؟ کجا؟ من دوباره پیغام می‌فرستم: نمی‌دانم، اما شما را به خدا مواظب باشید! آن‌ها مرا از کار برکنار خواهند کرد. کار دیگری هم از دست‌شان برنمی‌آید.»

آشفتگی‌اش قلبم را تحت‌تأثیر قرار داد. این وجدانِ حساس انسانی هوشیار بود که برای مدتی نامعلوم، خود را در فشار فهم‌ناپذیر و سنگین مسئولیتی می‌دید که زندگی‌اش را دشوار می‌کرد. در حالی که موهای سیاهش را عقب می‌زد و مدام با ناآرامی غیرعادی و تب‌آلودی با دست روی شقیقه‌هایش می‌نواخت، ادامه داد: «چرا وقتی بار اول زیر چراغ خطر ایستاد، همان موقع برایم توضیح نداد که اگر قرار است حادثه‌ای رخ دهد، آن حادثه کجا اتفاق خواهد افتاد؟ چرا خبردار نشدم که اگر سانحه قابل پیشگیری است، چه طور می‌توان جلوی آن را گرفت؟ وقتی برای بار دوم آمد، به جای این‌که به من بگوید: او دارد می‌میرد و او را به اتاقک بیاورد، صورتش را پنهان کرد. کاش این موجود این دو بار حقانیت هشدارش را به من اثبات می‌کرد و به این ترتیب من را برای وقوع سانحه سوم آماده می‌ساخت. آخر او چرا به طور واضح به من هشدار نمی‌دهد؟ و من… خدایا، من فقط سوزنبانی ساده در این ایستگاه دورافتاده هستم. چرا او سراغ کسی نمی‌رود که همه به او باور داشته باشند و قدرت عمل داشته باشد؟»

وقتی او را در آن وضعیت دیدم، همان‌قدر نگران او شدم که آدم نگران امنیت عمومی می‌شود. باید می‌کوشیدم خلق و خوی او را به سوی آرامش و ثبات بکشانم. به همین دلیل تمامی افکارم را اعم از واقعیت یا اوهام کنار گذاشتم و به او گفتم: «کسی که همیشه وظیفه‌اش را تا حد نهایی به انجام می‌رساند، انسان درستی است و این موضوع که این وظیفه باید به انجام رسد، هر چند او نتواند خیالات پریشان خود را درک کند، دست آخر تسلایی برای اوست.»

با این روش، موفقیت بیشتری نسبت به این‌که بخواهم او را سر عقل بیاورم، به دست آوردم. در طول شب، وظایف شغلی گاه و بی‌گاهش بیشتر شد، به این ترتیب او را حدود ساعت دوی صبح ترک کردم. به او پیشنهاد کرده بودم سراسر شب را نزدش بمانم؛ اما او نپذیرفته بود.

صادقانه اعتراف می‌کنم که سر راهم بیش از یک بار به سمت چراغ خطر نگاه کردم. به هیچ‌وجه این چراغ را مهم نمی‌شمردم و هرگز دلم نمی‌خواست ببینم تختم زیر نور آن قرار دارد؛ و این را هم صادقانه اعتراف می‌کنم که فکر آن دو سانحه، یعنی سانحه در تونل و دوم مرگ دخترک، آرامم نمی‌گذاشت.

اما بیش از هر چیز این فکر ذهنم را مشغول کرده بود که حالا پس از این‌که حس اعتماد به نفس را در این آدم ایجاد کرده بودم، چگونه می‌بایست رفتار می‌کردم؟ من در وجود سوزنبان احساس مردی هوشیار، زیرک، زرنگ و با اعتماد به نفس را بیدار کرده بودم. اما او تا چه زمانی می‌توانست خلق و خوی کنونی خود را حفظ کند؟ هرچند شغل او شغل یک زیردست بود، اما مسئولیت فراوانی داشت. برای نمونه، آیا ممکن بود که او زندگی خود را به خاطر حس وظیفه‌شناسی خدشه‌ناپذیرش به خطر بیندازد؟

از این احساس گریزی نداشتم که اگر آن‌چه او با اطمینان خاطر به من گفته بود، به مقامات بالاتر اطلاع دهم، بدون این‌که پیش از آن با او صحبت کرده و راه حلی عملی به او پیشنهاد کرده باشم، به معنای واقعی کلمه به او خیانت کرده‌ام. به همین دلیل، سرانجام تصمیم گرفتم –بدیهی است که با حفظ موقت راز او – به این پیشنهاد بدهم با هم نزد پزشک حاذقی در آن منطقه برویم تا عقیده او را هم بشنویم. آن طور که به من گفته بود، ساعات کاری‌اش در شب بعد تغییر می‌کرد. به گفته خودش، ساعت کارش پس از طلوع خورشید به پایان می‌رسید و می‌بایست پس از غروب آفتاب دوباره سر کارش برگردد. من هم بر همین اساس، زمان بازگشتم را تنظیم کردم. شب بعد، هوا ملایم بود و من زود به راه افتادم تا ساعات خوشی را با او بگذرانم. هنگامی که از جاده کنار کشتزار، نزدیکی آن تنگه عمیق عبور می‌کردم، خورشید هنوز کاملا غروب نکرده بود. می‌خواستم یک ساعت قدم بزنم، نیم ساعت برای رفت و نیم ساعت برای برگشت در نظر گرفته بودم. سپس می‌توانستم سر موقع به اتاقک سوزنبان بروم.

پیش از این‌که گردشم را در اطراف آغاز کنم به کنار تنگه رفتم و ناخودآگاه به سمت پایین و به نقطه‌ای که او را برای نخستین بار آن‌جا دیده بودم نگاه کردم. نمی‌توانم ترس فلج کننده‌ای را تشریح کنم که با دیدن انسانی نزدیکی تونل که بازوی چپش را جلوی چشمانش گرفته و بازوی راستش را با هیجان تکان می‌داد، وجودم را فراگرفت.

با این حال، هراس عجیبی که وجودم را پر کرده بود، هر لحظه خفیف‌تر می‌شد؛ زیرا به سرعت متوجه شدم آن موجود، انسانی از گوشت و خون است. از آن گذشته، در فاصله‌ای نه چندان دورتر از او گروه کوچکی از مردم ایستاده بودند که به نظر می‌رسید حرکات او به آنان مربوط می‌شود.

چراغ خطر هنوز روشن نشده بود. تخته‌ای چوبی، کم عرض و کوتاه با روکشی روی آن کنار تیر چراغ گذاشته شده بود. تخته کمی کوچک‌تر از یک تخت بود.

احساس غیرقابل درکی از بدبختی سراپایم را فراگرفته بود، همزمان با آن، ترس از این‌که مصیبت وحشتناکی رخ داده باشد، به سرعت برق به من هجوم آورد؛ ترسی که آمیخته با گلایه از خود بود، زیرا من آن مرد را ترک کرده و به هیچ‌کس نسپرده بودم که بر کار او نظارت و در صورت لزوم آن را تصحیح کند.

کوره راه باریک را تا آن‌جا که می‌توانستم به سرعت پایین آمدم. از مردمی که در اطراف ایستاده بودند، پرسیدم: «چه خبر شده؟»

– سوزنبان امروز صبح مرده است، آقا.

– نکند همان مردی را می‌گویید که در آن اتاقک زندگی می‌کرد؟

– بله، همان آقا.

– مردی که من می‌شناسمش؟

سخنگوی گروه گفت: «اگر با شما آشنا بوده، او را خواهید شناخت، آقا.»

کلاه را از سرش برداشت و گوشه روکشی را بالا زد و گفت: «صورتش کاملا آرام است.»

در حالی که سرم را به عقب برمی‌گرداندم، پرسیدم: «خدایا، چطور اتفاق افتاد؟»

دوباره روی جسد را پوشاندند.

– یک لوکوموتیو او را زیر گرفته است، آقا. در انگلستان کسی بهتر از او از پس این حرفه برنمی‌آمد. او زیادی نزدیک ریل‌ها ایستاده بود. هوا کاملا روشن شده بود. او چراغ را روشن کرده و در دست گرفته بود. وقتی لوکوموتیو از تونل بیرون آمد، پشتش به آن بود و لوکوموتیو هم او را زیر گرفت. این که این‌جا ایستاده، لوکوموتیوران است و جریان را برای‌مان تعریف کرد. تام یک بار دیگر بگو.

مرد که لباس کار خشن و تیره‌ای به تن داشت، به سمت دهانه تونل برگشت و گفت: «وقتی از سر پیچ تونل پیچیدم، آن انتها او را دیدم. آن‌قدر نزدیک بود که انگار دارم با دوربین می‌بینمش. برای ترمز کردن دیگر خیلی دیر شده بود. البته می‌دانستم او چقدر با احتیاط است. اما وقتی به نظرم رسید صدای سوت را نشنیده است، در حالی که به سرعت به سمت او می‌رفتم، سوت را خاموش کردم و تا آن‌جا که در توانم بود، به سویی که او ایستاده بود فریاد زدم.

– چه کلماتی به کار بردید؟

– فریاد زدم: هی شما که آن پایین هستید، مراقب باشید، مراقب باشید. شما را به خدا، از سر راه کنار بروید.

سر جایم خشک شدم.

– آه، ثانیه‌هایی وحشتناک بودند، آقا. من لحظه‌ای از فریاد زدن دست برنداشتم. بازویم را بالا گرفتم تا مجبور نشوم صحنه را ببینم و دست دیگرم را تا لحظه آخر به سویش تکان دادم، اما فایده‌ای نداشت.

نمی‌خواهم داستان را کش بدهم و نمی‌خواهم روی هیج یک از حالات نادر آن بیشتر از این تأمل کنم. فقط مایلم به این تصادف اشاره کنم که هشدار لوکوموتیوران دقیقا حاوی همان واژه‌هایی بود که آن سوزنبان نگون‌بخت را مانند مجازاتی دنبال کرده بود. او بارها آن را برایم تعریف کرده بود. اما چقدر عجیب است که لوکوموتیوران ناخودآگاه همان کلماتی را به کار برده بود که من – و نه سوزنبان – همراه حرکاتی که او تقلید کرده بود، به زبان آورده بودم: «شما را به خدا، از سر راه کنار بروید.»