دانش‌نامه زیبایی‌شناسی
ویراسته: بریس گات، دومینک مک آیور لویس
گروه مترجمان: منوچهر صانعی دره‌بیدی، امیر علی نجومیان، شیده احمدزاده، بابک محقق، مسعود قاسمیان، فرهاد ساسانی
ویراستار: مشیت علایی
فرهنگستان هنر، ۱۳۸۴
جمع‌آوری و تدوین شاخه‌ها و زیرشاخه‌های یک علم، اولین گام برای پژوهش تخصصی و نظریه‌پردازی در آن علم است. برای این‌که در یک علمی به مرحله تولید برسیم، باید آن علم را از زوایای مختلف— در حد عمومی — بکاویم، و به تعاریف و نقاط گمشده آن واقف شویم تا بتوانیم به آن افزوده و در آن تحقیق کنیم. دایرهٔ‌المعارف‌نویسی پاسخی به این مسأله است.
بحث فلسفه هنر و زیبایی‌شناسی، یکی از آن موضوعات نوپایی است که به تازگی، مسأله جدی برخی از فیلسوفان شده است و در این مسیر، هنوز کارهای زیادی به جا مانده که باید انجام شود.
«امروزه زیبایی‌شناسی فلسفی رشته‌ای زنده و جذاب است. حال آن که بیست یا سی سال بیش از این، فیلسوفان عموما بر این باور بودند که نمی‌توان نکات فلسفی مهمی را در خصوص فلسفه هنر عنوان کرد.» (دانش‌نامه زیبایی شناسی، ص ۱۶)
با توجه به نوپایی این علم در جهان غرب، این علم در ایران اوضاع نابسامانی دارد؛ چرا که کتاب‌های متعددی در سطوح مختلف چاپ می‌شود و از آن‌جا که آموزش دقیق و منظمی هم در کار نیست، هر کس در این باره به دلخواه خود نظر می‌دهد و آثار هنری را تفسیر می‌کند. به عنوان نمونه، درباره هنر پسا مدرن، اساتید هنر، حرف‌ها و نظرهای گوناگونی دارند، که از ارزش خاصی برخوردار نیستند. نظریه زیبایی‌شناسی، در کشور ما، از چند جهت رنج می‌برد: ۱. پراکندگی و تشتت، ۲. سطحی‌نگری یا به نوعی تحویلی‌نگری.
برای درمان این نوع بیماری‌ها و مشکلات، یکی از راه‌ها این است که متون متقن و ساده‌غربی ترجمه شود و از این رهگذر، پژوهشگران و دانشجویان بتوانند به یک سلسله از آثار روشن و دقیق تکیه کنند و برای رشد و تعالی خودشان گام بردارند.
یکی از متونی که پاسخ‌گوی این نیاز است، کتاب دانش‌نامه زیبایی‌شناسی است که به همت فرهنگستان هنر، ترجمه شده است. کتاب مذکور توسط تعدادی از برجستگان دانشگاهی جهان غرب نگاشته شده است. از ویژگی‌های بارز این کتاب، می‌توان به جامعیت، ایجاز و سادگی آن اشاره کرد. بدین معنا که یک محقق و پژوهشگر مباحث هنری، می‌تواند به موضوعات مورد نیاز دست یابد. هم‌چنین به علت نگارش بسیار ساده و روان آن، حتی یک مبتدی هم می‌تواند از آن استفاده نماید. از طرف دیگر، مطالب به گونه‌ای طرح شده که خواننده می‌تواند در یک جلسه، تمام موضوع مورد نظر را مورد مطالعه قرار دهد.
کتاب مذکور در چهار بخش و چهل و شش فصل سامان یافته است.
بخش اول: تاریخ زیبایی‌شناسی:
در این بخش، زیبایی‌شناسی در آرای فیلسوفان بزرگ، به صورت دقیق و مدلل پی‌گیری می‌شود و از افلاطون آغاز شده و به نظریات پسامدرن می‌انجامد.
بخش دوم: نظریه زیبایی‌شناسی:
این نظریه یکی از جنجالی‌ترین و در نتیجه مورد اختلاف‌ترین نظریه‌های فلسفی است، که نویسندگان بدون این‌که به این جنجال‌ها و آرای مختلف تن در دهند، موضوعاتی را انتخاب کرده و درباره آن‌ها مطلب نوشته‌اند که به یقین برای همه خوانندگان مفید خواهد بود. برخی از موضوعات این بخش عبارتند از:
تعاریف هنر، امر زیبا، ذوق، مقوله‌های عام زیبایی‌شناختی، ارزش هنر، تفسیر، زیبایی، تخیل و وانمود و… .
بخش سوم: مسایل و چالش‌ها:
یک سلسله از مسایل یا به عبارتی عوارض ذاتیه حول یک شی، وجود دارند، که می‌توان آن را «مسأله» نام نهاد. این که هنر فاخر چیست؟ رابطه هنر و اخلاق چه می‌باشد یا تعامل هنر با دانش بشری چیست؟ این قبیل سؤالات اساسی، همواره برای هر اندیشمند و محققی بوجود می‌آید. در فصل سوم، نویسندگان به این مسایل پاسخ می‌دهند که مطالعه هر کدام از آن‌ها، زاویه و روزنه‌ای جدید برای خواننده باز می‌نماید. برخی از عناوین این بخش عبارتند از: نقد، هنر، بیان و احساس، تراژدی، طنز و… .
بخش چهارم: هنرهای نه‌گانه:
بحث و بررسی اقسام هنر، نیز می‌تواند مسأله مهمی باشد — و هست. در این بخش به معرفی، انواع و اقسام هنر پرداخته و ۹ قسم از این اقسام را مورد تحلیل قرار می‌دهد و برای هر کدام از آن‌ها توضیح بسیار کوتاه و موجزی را می‌آورد. اقسام بحث شده هنری عبارتند از: ادبیات، فیلم، عکاسی، نقاشی، مجسمه‌سازی، معماری، موسیقی، رقص و تئاتر.
در پایان دو واژه‌نامه (فارسی به انگلیسی و انگلیسی به فارسی) و با فهرست اعلام و نمایه گنجانده شده، که برای جستجو و یافتن افراد و اشخاص فیلسوف هنر یا هنرمند، راهگشا است.
