فیروزه

چهار درگذشت در تاریخ فرهنگی – هنری امروز قابل ره‌گیری است.

۵۵ سال پیش در چنین روزی از سال میلادی سرگیی پروکنیف، موسیقیدان روسی، درگذشت. «عصر فولاد» و «دلقک» از ساخته‌های اوست.

۸۹۹ سال پیش در چنین روزی از سال میلادی سنت آنشلم، فیلسوف ایتالیایی، درگذشت. آنشلم در زمانی که بیشتر فلسفه را گمراهی می‌دانستند، مبانی فلسفه را راه اثبات وجود «کمال مطلق» می‌دانست.

۱۱۱۴ سال پیش در چنین روزی از سال قمری ثابت بن قره حرانی، فیلسوف و مترجم عراقی، درگذشت. قره حرانی بسیاری از متون علمی یونانی را به عربی ترجمه کرده است.

و ۳۵ سال پیش در چنین روزی از سال میلادی پرل باک، نویسنده آمریکایی درگذشت.

پرل باک

پرل باک در ۲۶ ژوین سال ۱۸۹۲ در شهر هیلزبرو در غرب ویرجنیا متولد شد. پدر و مادرش مبلغ فرقه پرسبایترین بودند و او را در پنج ماهگی به چین بردند. پرل باک در هفده سالگی به آمریکا بازگشت و پس از فارغ‌التحصیلی از کالج دخترانه راندولف میکن بار دیگر به چین رفت. در سال ۱۹۳۰ نخستین رمان خود را با نام «باد شرق، باد غرب» منتشر کرد. «خاک خوب» عنوان دومین رمان پرل باک است. جایزه ادبی پولیتزر در سال ۱۹۳۲ به این رمان تعلق گرفت.

از جمله مهم‌ترین آثار باک نوشتن زندگی‌نامه پدرش با عنوان «فرشته مبارز » و زندگی‌نامه مادرش با عنوان «تبعیدی» در سال ۱۹۳۶ است. پرل باک پیش از این در پی نوشتن مقالاتی انتقادی از هیأت‌های مذهبی کناره گرفته بود.

پرل باک که در یکی از جنجالی‌ترین دوره‌های تاریخ چین در این کشور زندگی می‌کرد و شاهد وقایع تاریخی بسیاری در چین بود، در آثارش تضاد میان فرهنگ چین و غرب را به خوبی تصویر کرده است. آکادمی نوبل در سال ۱۹۳۸ به سبب «توصیف غنی و حماسی از زندگی روستاییان چین و به سبب زندگی‌نامه‌هایی که شاهکار ادبی محسوب می‌شوند» جایزه نوبل سال را به این نویسنده آمریکایی اهدا کرد.

پرل باک در سال ۱۹۷۳ در ایالت ورمونت آمریکا درگذشت.

سه تولد در تاریخ فرهنگی – هنری امروز قابل ره‌گیری است:

۳۳۰ سال پیش در چنین روزی از سال میلادی آنتونیو ویوالدی، آهنگ‌ساز ایتالیایی دوران باروک متولد شد.

۳۵۹ سال پیش در چنین روزی از سال میلادی فرانسوا لاروش فوکو، فیلسوف فرانسوی، متولد شد. فوکو در اثر مشهورش با نام «خاطرات» وقایع سال‌های میانی سده هفدهم میلادی فرانسه را بررسی می‌کند. فوکو دوست‌داشتن خود را چاپلوسانه‌ترین رفتار بشر می‌دانست.

و ۸۶ سال پیش در چنین روزی از سال میلادی پیر پایو پازولینی، نویسنده و فیلم‌ساز ایتالیایی، متولد شد.

پیر پایولو پازولینی

پیر پایولو پازولینی در سال ۱۹۲۲ در بولونیا متولد شد. در هفت سالگی نخستین شعرهایش را سرود، به داستان و به ویژه سینما علاقه‌مند شد و با ناتمام گذاشتن تحصیلاتش در دانشگاه فعالیت سینمایی‌اش را با نوشتن فیلم‌نامه «شب‌های کابریا» برای فدریکو فلینی، آغاز کرد.

سینمای پازولینی آمیزه‌ای از شعر، استعاره، اسطوره و دیالکتیک مارکسیستی است.

فیلم «انجیل به روایت متی» اثر پازولینی از مطرح‌ترین آثاری است که تا کنون درباره عیسی مسیح (ع) به روایت انجیل ساخته شده است.

عموم آثار پازولینی اقتباسی مدرن از آثار کلاسیک ادبی جهانند؛ آثاری چون «ادیپ شهریار»، «افسانه‌های کانتبری» و «هزار و یک شب».

آخرین فیلم پازولینی «سالو» نام دارد که فیلم‌نامه آن را با کمک رولان بارت نوشته است. این فیلم به مثابه بیانیه‌ای است علیه فساد اخلاقی فاشیسم ایتالیا.

پازولینی در کنار فیلم‌سازی مقالاتی معتبر نیز نوشته است؛ از جمله مقاله «سینمای شعر» که در ژوین ۱۹۶۵ در نخستین فستیوال فیلم پزارو ارایه شد و همچنان یکی از مهم‌ترین مقاله‌هایی است که درباره ماهیت شعر گونه‌ی سینما نوشته شده است.

پازولینی در نوامبر ۱۹۷۵ در نزدیکی شهر رم به قتل رسید. بسیاری برآنند که قتل او انگیزه سیاسی داشته است.

سه تولد و یک درگذشت در تاریخ فرهنگی – هنری امروز قابل ره‌گیری است.

۲۵۲ سال پیش در چنین روزی از سال میلادی ویلیام گادوین، فیلسوف آنارشیست انگلیسی متولد شد. گادوین عقیده داشت جامعه باید از گروه‌های همکار متعدد و بدون نظارت مرکزی تشکیل یابد.

۳۰۲ سال پیش در چنین روزی از سال میلادی یوهان پاخبل، موسیقیدان آلمانی، در گذشت. «کانون» از ساخته‌های اوست.

۴۰۲ سال پیش در چنین روزی از سال میلادی ویلیام داونانت، نمایش‌نامه‌نویس انگلیسی متولد شد. «گاندبیرت» مشهورترین اثر اوست.

۵۲۵ سال پیش در چنین روزی از سال میلادی سانتی رافایل، نقاش ایتالیایی متولد شد. «مدرسه آتن» از آثار اوست.

و ۱۲ سال پیش در چنین روزی از سال میلادی مارگریت دوراس، نویسنده فرانسوی، در گذشت.

مارگریت دوراس

مارگریت دوراس در سال ۱۹۱۴ در هندوچین که مستعمره فرانسه بود متولد شد. پدرش را در چهار سالگی از دست داد. در جوانی برای ادامه تحصیل به فرانسه رفت و از دانشکده حقوق فارغ التحصیل شد.

نخستین رمان دوراس موفقیت چندانی نصیب نویسنده نکرد و دوراس با فیلم «هیروشیما عشق من» به کارگردانی آلن رنه که بر اساس نوشته او ساخته شده بود به شهرت رسید.

دوراس از جمله نویسندگانی است که در عموم حوزه‌های ادبی، از نمایش‌نامه تا فیلم‌نامه و مقاله و داستان قلم زده و موفق بوده است.

دوراس در آثارش عموماَ بحران‌هایی را وصف کرده است که موجب آشفتگی روح بشرند. او از شاخص‌ترین نویسندگان رمان نو فرانسه محسوب می‌شود و بسیاری از آثارش بر اساس تجربیات شخصی شکل گرفته‌اند.

انتشار رمان «عاشق» در سال ۱۹۸۴ به شهرت دوراس افزود و جایزه گنکور را نصیب نویسنده کرد.

«درد»، «سدی بر اقیانوس آرام» و «نوشتن همین و تمام» از آثار اوست.

مارگریت دوراس در سال ۱۹۹۶ در ۸۲ سالگی در گذشت.

۸۵ سال پیش در چنین روزی مرتضی حنانه، موسیقیدان ایرانی، متولد شد. موسیقی متن سریال «هزار دستان» از مشهورترین ساخته‌های اوست.

۲۳۶ سال پیش در چنین روزی از سال میلادی فریدریش نوالیس، شاعر آلمانی متولد شد. منظومه «سروده‌های شب» که به سرود رسمی کلیسای پروتستان آلمان بدل شده است از آثار اوست.

۴۷۵ سال پیش در چنین روزی از سال میلادی میشل دو مونتاین، فیلسوف عهد رنسانس فرانسوی، متولد شد. دمونتاین عقیده داشت روزی که «جامعه» به جای «شاهزادگان» مشوق استعدادها شود، بشر به اوج سعادت خواهد رسید.

و ۷۸ سال پیش در چنین روزی از سال میلادی دیوید هربرت لارنس، نویسنده انگلیسی، متولد شد.

دیوید هربرت لارنس

دیوید هربرت لارنس در شانزدهم دسامبر ۱۸۸۵ در ناتینگهام انگلستان به دنیا آمد. پدرش مردی خشن بود به همین دلیل به مادرش وابسته شد. محبت و وابستگی لارنس به مادر به خوبی در آثارش منعکس است.

لارنس در پی سفرهای بسیار سرانجام مکزیک را برای زندگی انتخاب کرد تا از زندگی صنعتی شده انگلستان دور باشد.

انتشار رمان «فرزندان و دلدادگان» که کم بیش زندگانی خود اوست لارنس را به شهرت رساند. لارنس در آثارش با جامعه و منطق حاکم بر آن سرستیز دارد. او شعر می‌سرود و مقاله نیز می‌نوشت، اما تنها به هنر داستان‌نویسی خود ایمان داشت. لارنس یکی از حساس‌ترین نویسندگان سده‌ی بیستم و یکی از بزرگ‌ترین رمان‌نویسان انگلیسی است. آثار او حجم و تنوع گسترده‌ای دارند. لارنس که به شدت پایبند احساسات خود بود بی‌پرده می‌نوشت و آزادی انسان را مطلق می‌دانست. او به روان‌شناختی اشخاص داستان‌هایش اهمیت می‌داد و با ارایه تصاویر زنده از رویدادها و مکان‌ها آثار ماندگاری پدید می‌آورد.

«قوس و قزح»، «کفش دوزک» و «مردی که مرده بود» از آثار اوست.

دیوید هربرت لارنس در سال ۱۹۳۰ بر اثر بیماری سل در گذشت.

سه تولد در تاریخ فرهنگی–هنری امروز قابل ره‌گیری است.

۱۱۲ سال پیش در چنین روزی از سال میلادی دیمیتری میتروپولوس، آهنگ‌ساز یونانی، متولد شد.

۱۱۶ سال پیش در چنین روزی از سال میلادی ریونو آکوتاگاوا، نویسنده و ادیب ژاپنی، به دنیا آمد.

۹۱ سال پیش در چنین روزی از سال میلادی دونالد هربرت دیویدسون، فیلسوف آمریکایی، متولد شد.

دونالد هربرت دیویدسون

دونالد هربرت دیویدسون در سال ۱۹۱۷ در ماساچوست آمریکا متولد شد. لیسانس، فوق لیسانس و دکترای خود را در رشته فلسفه از دانشگاه هاوارد دریافت کرد و در دانشگاه‌های مختلف آمریکا به تدریس مشغول شد.

دیویدسن از طرفداران فلسفه تحلیلی معاصر است و دو دیدگاه نظری متمایز در عین ارتباط نزدیک با یکدیگر در فلسفه‌ی ذهن و فلسفه‌ی زبان طراحی کرده است.

دیویدسن بر روابط بین رویدادها تأکید بسیار دارد و استدلال کرده است که برای مثال از «قیصر بروتوس را با چاقو زخمی کرد»، « قیصر بروتوس را زخمی کرد» قابل وصول نیست، مگر آن که بر حسب روابط بین رویدادها تحلیل شود.

دیویدسن در پرداختن بر «نگرش‌های گزاره‌ای» تمرکز می‌کند. وی باورها را امور تبیینی می‌داند. مهم‌ترین و تأثیرگذارترین کار او در حوزه معناشناسی است؛ موضعی نظری که طبق آن معنای یک جمله در یک زبان با بیان شرایطی که تحت آن شرایط آن جمله صدق پیدا می‌کند، به دست داده می‌شود.

دیویدسن بسیاری از فلاسفه جوان را تحت تأثیر خود قرار داده است.

«معناشناسی زبان طبیعی» از آثار اوست.

چهار تولد و یک درگذشت در تاریخ فرهنگی هنری امروز قابل ره‌گیری است.

۶۱ سال پیش در چنین روزی عمران صلاحی، شاعر و طنز پرداز ایرانی، متولد شد. «گریه در آب»، «ایستگاه بین راه» و «رویاهای مرد نیلوفری» از آثار اوست.

۸۰ سال پیش در چنین روزی از سال میلادی ژاک ریوت، فیلم‌ساز فرانسوی، متولد شد. «منهای یک» و «چرخ و فلک» از آثار اوست.

۳۲۰ سال پیش در چنین روزی از سال میلادی الکساندر پوپ، شاعر انگلیسی، متولد شد. پوپ به چند زبان تسلط داشت و با ترجمه «ایلیاد» و «اودیسه» بسیار مشهور شد.

۷۸ سال پیش در چنین روزی نصرت رحمانی، شاعر ایرانی متولد شد

نصرت رحمانی

نصرت رحمانی در سال ۱۳۰۸ در تهران متولد شد. رحمانی مدتی کارمند اداره پست و تلگراف بود و بیش‌تر با مطبوعاتی چون «فردوسی»، «سپید و سیاه» و «امید ایران» همکاری داشت. نخستین اشعارش را در ۱۹ سالگی منتشر کرد. نخستین مجموعه شعر رحمانی با نام «کوچ» با مقدمه نیما منتشر شد.

نابودی امیدها در سال ۳۲ از رحمانی شاعری تلخ و عصیانگر می‌سازد. اشعار او مملو از سیاهی و تیره‌روزی است. نومیدی حاصل از کودتای ۲۸ مرداد سال ۳۲ در بند بند اشعار رحمانی قابل ره‌گیری است.

نصرت در شعر پیرو نیما بود و بیش از هر چیزی خود را متأثر از «بوف کور» هدایت می‌دانست. او در نگاه از هدایت و در فرم شعر از نیما تاثیر گرفته بود، اما زبان او زبان رحمانی بود؛ زبانی پاکیزه، شهری، عاصی و تلخ. رحمانی از نخستین کسانی است که زبان کوچه و بازار را وارد شعر فارسی می‌کند.

«کویر»، «ترمه» و «میعاد در لجن» عنوان برخی از مجموعه اشعار اوست.

رحمانی داستان‌هایی نیز با نام مستعار منتشر کرده است. او در پنج دهه شعر ایران حضور موثر داشته است و برخی از اشعارش تا عمیق‌ترین لایه‌های اجتماع نفوذ کرده است.

نصرت رحمانی سال‌های آخر عمر را در شهر رشت سپری کرد و در ۲۷خرداد سال ۱۳۷۹ در گذشت.

سه تولد و دو درگذشت در تاریخ فرهنگی – هنری امروز قابل ره‌گیری است.

۲۷ سال پیش در چنین روزی صدرالدین محلاتی محقق و شاعر ایرانی درگذشت. صدر الدین محلاتی استاد زبان و ادبیات عرب بود و ضمن تدریس در دانشگاه شعر نیز می‌سرود.

۹۵ سال پیش در چنین روزی از سال میلادی پل ریکور، فیلسوف فرانسوی، متولد شد. وجودگرایی، پدیدارشناسی و تاویل‌شناسی گرایشاتی است که ریکور به ترتیب به آن‌ها تمایل یافته است. مطالعه ساختارهایی چون فرهنگ، جامعه و زبان مهم‌ترین مساله ریکور است.

۸۲ سال پیش در چنین روزی امیر حسین آریان‌پور، محقق، مترجم و جامعه‌شناس ایرانی متولد شد. ترجمه و تالیف «زمینه جامعه‌شناسی» از آثار اوست.

۱۰۶ سال پیش در چنین روزی از سال میلادی جان اشتاین بک، نویسنده آمریکایی، متولد شد. اشتاین بک با انتشار «خوشه‌های خشم» به اوج شهرت رسید. او از برجسته‌ترین نویسندگان آمریکا در فاصله دو جنگ است.

و ۲۲ سال پیش در چنین روزی غلام‌حسین بنان در گذشت:

غلام‌حسین بنان

غلام‌حسین بنان در سال ۱۲۹۰ متولد شد. پدرش کریم‌خان بنان‌الدوله نوری و مادرش دختر شاهزاده محمد تقی میرزا رکنی (رکن‌الدوله) هر دو با موسیقی آشنا بودند. بنان از شش‌سالگی با توصیه استاد نی‌داود خوانندگی و نوازندگی ارگ و پیانو تعلیم می‌بیند و در سال ۱۳۲۱ زمانی که روح‌الله خالقی مسئول موسیقی رادیو بود، برای آزمون همکاری به رادیو می‌رود. بنان «درآمد سه گاه» را آغاز می‌کند و صبا با ویولن همراهی‌اش می‌کند. هنوز درآمد تمام نشده است که خالقی از صبا می‌خواهد ویولن را قطع کند و به بنان اشاره می‌کند که «گوشه حصار» را بخواند. بنان بدون مکث «درآمد حصار» را می‌خواند و به «سه گاه» فرود می‌آید. استادی بنان خالقی را به شوق می‌آورد. خالقی او را در آغوش می‌کشد و آینده‌اش را در موسیقی درخشان پیش‌بینی می‌کند.

بنان صدایی لطیف، زیبا و خوش‌آهنگ داشت. در طول فعالیت هنری حدود ۴۵۰ آهنگ اجرا کرد. «الهه ناز» از معروف‌ترین آثار اوست.

استاد بنان در سال‌های پایانی عمر به دلیل بیماری و از دست‌دادن بینایی فعالیت چشمگیری در هنر نداشت و در سال ۱۳۶۴ در ۷۴ سالگی در گذشت.

یک تولد و سه درگذشت در تاریخ فرهنگی – هنری امروز قابل ره‌گیری است.

۲۹ سال پیش در چنین روزی از سال میلادی کارل یاسپرس، فیلسوف وجودگرای آلمانی درگذشت. «فلسفه» و «درباره حقیقت» دو اثر مشهور اوست.

۱۱۳ سال پیش در چنین روزی از سال میلادی مارسل پانیون، نویسنده و فیلم‌ساز فرانسوی متولد شد. نمایش‌نامه «توپاز» مشهورترین اثر اوست.

۱۳۹سال پیش در چنین روزی از سال میلادی آلفونس لا مارتین، شاعر فرانسوی درگذشت. لامارتین از پیشگامان مکتب رومانتیسم است. «تخیلات شاعرانه» معروف‌ترین اثر اوست.

و ۵۲ سال پیش در چنین روزی از سال شمسی علی‌اکبر دهخدا درگذشت. زندگی و آثار او را مرور می‌کنیم:

علی اکبر دهخدا

علی‌اکبر دهخدا در سال ۱۲۵۸ شمسی متولد شد. نزد شیخ غلام‌حسین بروجردی علوم ادبی آموخت، در مدرسه سیاسی تحصیل کرد و همزمان با زبان فرانسه آشنا شد. معاون‌الدوله غفاری دهخدا را با خود به اروپا برد و دهخدا ضمن آشنایی با ادبیات و هنر جدید دانش خود را در زبان فرانسه تکمیل کرد.

بازگشت دهخدا به ایران مقارن با آغاز مشروطیت بود. او با همکاری جهانگیرخان و قاسم‌خان روزنامه «صور اسرافیل» را منتشر کرد. ستون طنز «چرند و پرند» دهخدا جذاب‌ترین قسمت این روزنامه بود. دهخدا این ستون را با امضاء «دخو» منتشر می‌کرد و سبکی را در نگارش آن به کار می‌برد که در ادب فارسی بی‌سابقه و بسیار تأثیرگذار بود. با تعطیل شدن مجلس شورای ملی، دهخدا و جمعی از آزادی‌خواهان به خارج از کشور تبعید شدند. انتشار سه شماره از صور اسرافیل و حدود پانزده شماره «سروش» از فعالیت‌های در تبعید دهخداست. با فتح تهران توسط مجاهدان دهخدا در تهران و کرمان به نمایندگی مجلس شورای ملی انتخاب شد و پس از جنگ جهانی اول از کارهای سیاسی کناره گرفت، مطالعه و تألیف کرد و لغت‌نامه‌ای را پایه‌ریزی کرد که تکمیل آن چهل سال طول کشید. علامه علی‌اکبر دهخدا در سال ۱۳۳۴ در ۷۶ سالگی در گذشت.

دو تولد و سه درگذشت در تاریخ فرهنگی- هنری امروز قابل ره‌گیری است.

۵۴ سال پیش در چنین روزی از سال میلادی ویلیام رالف اینگ، فیلسوف انگلیسی درگذشت. اینگ نادانی‌ها و بیدادگری‌های زمانه را نکوهش می‌کرد و تعلیمات حضرت عیسی (ع) و نظریه نو افلاطونی را برای زندگی روزانه لازم می‌شمرد. «‌دین و دانش» و «آزادی» از آثار اوست.

۱۱۹ سال پیش در چنین روزی از سال میلادی امیل ژوله، شاعر و نمایش‌نامه‌نویس فرانسوی درگذشت. ژویه نویسنده‌ای طبیعت‌گرا بود. «آقای پورایه» و «ماجراجو و فلوت‌نواز» از آثار اوست.

۳۰۱ سال پیش در چنین روزی کارلو گلدنی، شاعر و طنز پرداز ایتالیایی متولد شد. گلدنی در آثارش اخلاق و آداب طبقه اشراف را به چالش می‌کشید. «لالو کاندیدا» مهم‌ترین اثر اوست.

۸۰ سال پیش در چنین روزی هوشنگ ابتهاج، شاعر ایرانی، متولد شد. ابتهاج در شعر کلاسیک و آزاد چیره‌دست است. «نخستین زمزمه‌ها»، «سراب» و «سیاه‌مشق ۱» از آثار اوست.

و ۲۵ سال پیش در چنین روزی از سال قمری تنسی ویلیامز، نمایش‌نامه‌نویس آمریکایی در گذشت. زندگی و آثار او را مرور می‌کنیم:

تنسی ویلیامز

تنسی ویلیامز در ۲۶ مارس ۱۹۱۱میلادی در آمریکا متولد شد. از کودکی به ادبیات علاقمند بود. نخستین نمایش‌نامه‌اش با نام «جنگ فرشتگان» در سال ۱۹۴۰ به صحنه رفت و پنج سال بعد با نمایش «باغ وحش شیشه‌ای» به شهرت رسید. ویلیامز که کودکی و نوجوانی سختی داشت، بحران‌های آن ایام را هرگز از یاد نبرد و از آن‌ها سکوی پرشی ساخت برای خلق ماجراها و شخصیت‌هایی که گرفتار بحران و شرایط دشوارند. شخصیت‌های آثار ویلیامز می‌کوشند گذشته خود را جبران کنند و آینده‌ای داشته باشند عاری از ابتذالی که به آن دچارند. جهان آثار ویلیامز گاه چنان خشونت‌بار و تیره است که هیچ روزنه امیدی در آن دیده نمی‌شود و پول، شهوت و نیازهای پست همه را تهدید می‌کند. قدرت تصویرسازی، روان‌شناسی دقیق شخصیت‌ها و تعلیق مناسب از بارزترین ویژگی‌های آثار ویلیامز است. «گربه روی شیروانی داغ»، « تابستان گرم و طولانی» و «با من مثل باران حرف بزن» از دیگر آثار اوست. آثار ویلیامز طرفداران بسیاری دارد، بارها به روی صحنه رفته و از آن‌ها فیلم ساخته شده است. تنسی ویلیامز در سال ۱۹۸۳ در ۷۹ سالگی درگذشت.