Play writing یک کتاب آموزش نمایش‌نامه‌نویسی است که برخلاف روش‌ها و کتاب‌های رایج این رشته (حداقل در ایران) به هیچ‌وجه سراغ کلیات، نظریات، مکاتب و مبانی درام و … نمی‌رود. شما از همان اول درگیر داستانی می‌شوید که اسمش نوشتن نمایش‌نامه است. شما با این کتاب تجربه‌ای را شروع می‌کنید و همین‌طور آن را توسعه می‌دهید که اکنون به صورت جدی به آن نویسندگی خلاق Creative Writing می‌گویند. این کتاب علاوه بر آن‌که در مقوله و زیر مجموعه کتاب‌های نویسندگی خلاق قرار می‌گیرد از زمره کتاب‌های کاربردی و عمل‌گرا نیز به حساب می‌آید که یک هدف را دنبال می‌کند؛ و آن این‌که به صورت کاملاً عملی به شما نوشتن نمایش‌نامه را آموزش دهد. اگر شما به دنبال هر چیزی غیر از نوشتن نمایش‌نامه‌اید، باید این کتاب را ببندید و به دنبال کتاب دیگری بروید. اما اگر هدف‌تان همین است، احتمالاً کتاب خوبی را انتخال کرده‌اید.
در کتاب Play writing سر و کار شما با تمرین است. از همان ابتدا بعد از آن‌که ۹ صفحه از اولین برگ کتاب ورق بزنید به اولین تمرین می‌رسید و اگر شخص جدی و مصممی در این رشته باشید، تا پایان کتاب ۱۳۹ تمرین کوچک و بزرگ را برای انجام دادن در پیش رو دارید. تمرینات از نمونه‌های ساده و دارای پیچیدگی و هزینه زمانی کم شروع می‌شوند و تا انتهاب کتاب، دقیق‌تر، پیچیده‌تر و زمان‌برتر می‌شوند. در کنار این تمرین‌ها ۱۳۶ مثال و نمونه مختلف برای شفاف‌تر شدن موضوع و شیوه انجام تمرین‌ها وجود دارد. در واقع کل کتاب، همین نمونه‌ها و تمرین‌ها است که شما را گام به گام با اصول و جزئیات نوشتن نمایش‌نامه آشنا می‌کند و در نهایت به شما قدرت خلق یک نمایش‌نامه می‌دهد.
به عنوان نمونه شما در نمایش‌نامه نیاز به ایده و داستان دارید. گریک برای شما چند نمونه از شکسپیر، آرتور میلر و هارولد پنتیر می‌آورد و به شما نشان می‌دهد که از چه چیزهای ساده‌ای داستان ساخته‌اند. و بعد تمرین‌هایی به شما می‌آموزد که چگونه از موارد و اتفاقات بسیار ساده دور و برتان، داستانی جالب بسازید و بعد در فصل‌های بعد به گسترش این تجربه و تمرین‌ها می‌پردازید. و همین‌طور گریک با تمرین به شما می‌آموزد که چگونه شخصیت‌های داستان‌تان را، دیالوگ آن‌ها، تم و درون‌مایه نمایش‌نامه را بیابید و خلق کنید. در این کتاب شما با تمرین و خلق کردن به اهمیت، شیوه خلق و جایگاه هر یک از موارد تشکیل دهنده یک نمایش می‌رسید نه با تئوری خواندن و کلیات شنیدن.
نویسنده در مقدمه بسیار کوتاه کتابش تمام سعی‌اش را می‌کند که به مخاطب خود نکته‌ای را بفهماند و خیالش را در همین ابتدای کار راحت کند و سریع او را درگیر با پروسه جذاب نوشتن گرداند. و آن این‌که خواننده بدان برای این کتاب سعی و کوشش بسیار شده تا به گونه‌ای باشد که هر انسانی در هر شرایط سنی، تحصیلی، زبانی، فرهنگی و میزان تسلط و آشنایی‌اش با مقوله نمایش‌نامه و درام بتواند از این کتاب استفاده کند. او این روش خودش را در آموزش نمایش‌نامه در مکان‌های مختلفی از این کره خاکی (جنوب آفریقا، هند و آسیا، آمریکا و انگلستان) پیاده کرده و هم‌چنین در میان دانش‌آموزان ابتدایی و راهنمائی، آکادمی‌های آموزش تئاتر در میان گروه‌های حرفه‌ای تئاتر نیز از این روش‌ها که اکنون تبدیل به این کتاب شده است، استفاده کرده.
گریک معتقد است مواد اولیه و لوازم و شیوه اجرایی این تمرین‌ها بر پایه یک سری مشترکات انسانی است که برای همه قابل درک و استفاده است. او در این کتاب سعی کرده تمامی تمرین‌ها، قابلیت اجرا در میان دسته‌های زیر را داشته باشد : (البته او در مقدمه چند تمرین را استثنا کرده)
۱-همه سنین، همه سطوح ۲- برای استفاده فردی و همین استفاده گروهی درون کار گروه های خلاق ۳- همه فرهنگها و همه بومهای جغرافیایی ۴- این کاره‌ها (حرفه‌ای های تئاتر و درام) و غیر این کاره‌ها (نوآموزان و آماتورهای این رشته)
شاید با این توصیف تصور کنید با کتابی دم دستی و بسیار عمومی رو به رو هستید. این تصورتان زمانی برطرف می‌شود که اندکی با این کتاب مأنوس شوید. مطمئناً شما – به عنوان حرفه‌ای این رشته- در میانه کتاب دچار روغن‌سوزی می‌شوید و حتی ممکن است کم آورید.
این کتاب از ۹ فصل تشکیل شده. فصل اول، فصل گرم کردن و آماده شدن است. «Getting going and warming up» شما در این فصل در قالب تمرین‌هایی به نسبت ساده‌تر از دیگر تمرینات، هم خود را آماده می‌کنید و هم با اهداف و کلیات این کتاب آشنا می‌شوید. شما در این فصل با اجزا و هر آن‌چه که نمایش‌نامه از آن ساخته می‌شود آشنا می‌شوید و در سطحی ابتدائی خودتان را با آن‌ها درگیر می‌کنید. از یافتن ایده و سوژه تا نوشتن دیالوگ و خلق شخصیت و تا تم و درون‌مایه اثر؛ و شما در فصول بعدی همین تمرین‌ها را بسط و توسعه می‌دهید و با جزئیات و نمودهای خاص یک اثر نمایشی به صورت دقیق‌تر و پیچیده‌تر آشنا می‌شوید و رفته رفته ساختار یک اثر نمایشی را به دست می‌آورید و مدام در حال تکمیل زوایای آن هستید.
و در پایان:
نکته اول: کتابی که معرفی شده برای آموزش نمایش‌نامه است. مسلماً کسی که با این کتاب (البته ترجیحاً همراه با آموزش یک مربی) پیش برود، می‌تواند نمایش‌نامه بنویسد اما نمایش‌نامه‌نویس نمی‌شود. فتأمل.
نکته دوم: نمایش‌نامه قسمتی از درام است و مباحث فیلم‌نامه نیز که با تفاوت‌های بسیار، از سنخ و صنف همین مقوله است، می‌تواند مورد استفاده علاقه‌مندان به این رشته باشد و کمک‌های شایانی به آنان بکند؛ به شرط این که توجه داشته باشندهدف این کتاب، آموزش نمایش‌نامه است نه فیلم‌نامه.
واقعاً تمرین‌ها و روش‌ها و نکته پایانی در این کتاب تا‌کنون چندین بار توسط اساتید مختلف سینما و تئاتر، در کشورمان ایران اجرا شده که ظاهراً نتایج خوبی داشته است و در حال حاضر نیز با کتاب Play writing توسط یکی از همین اساتید در حال ترجمه به فارسی است.
* Playwriting: A Practical Guide – Noel Greig – Routledge – 2005
ادامه دارد
